________________
કારિકાવલી-મુક્તાવલી-વિવરણ અવયવ ન હોવાથી સુખાદિ ગુણે કારણગુણપૂર્વક નથી. તેમજ પ્રત્યક્ષના વિષય છે અને સ્પર્શવત્ પૃવ્યાદિ ચાર દ્રવ્યમાં સમત નથી. તેવી જ રીતે શબ્દ ગુણ પણ અપાકજ, અકારણગણપૂર્વક અને પ્રત્યક્ષ છે. તેથી શબ્દ, દ્રવ્યસમવેત હોવા છતા સ્પર્શવત્ પૃથ્યાદિ ચારમાં સમાવેત નથી. “ો 7 ત્રિગુણાનિ-- संयोगाऽसमवायिकारणकत्वाभावे सति अकारणगुणपूर्वकप्रत्यक्षत्वात्" . मा અનુમાનના હેત્વશમાં “અગ્નિસાગાડસમવાચિકારણકવાભાવે સતિ” આ પદનું ઉપાદાન ન કરીએ તે પૃથ્વીના પાકજરૂ પાદિ ગુણમાં વ્યભિચાર આવશે, કારણ કે પૃથ્વીના પાકજ રૂપાદિનું અસમવાચિકારણ અગ્નિ સંગ હેવાથી તે રૂપાદિ અકારણગુણપૂર્વક (7 વિતે જરા જુના પૂર્વ ચ ર તથા) પ્રત્યક્ષના વિષય છે. અને ત્યાં સ્પર્શવદૂદ્રવ્યના વિશેષ ગુણવાભાવાત્મક સાધ્ય નથી.
વંશમાં “અગ્નિસંગાસમવાચિકારણકવાભાવે સતિ આ પદના ઉપાદાનથી પૃથ્વીના પાકજરૂપાદિમાં વ્યભિચાર નહીં આવે, કારણ કે પૃથ્વીના પાકજ રૂપમાં અગ્નિસંગાડસમવાધિકારણકત્વાભાવ નથી. તેથી ત્યાં સાધ્ય ન હોવા છતાં કોઈ દોષ નથી.
વંશમાં પ્રત્યક્ષપદનું ઉપાદાન ન કરીએ તે જલપરમાણુના રૂપમાં વ્યભિચાર આવશે. કારણ કે જલપરમાણુનું રૂપ નિત્ય હોવાથી તેમાં અગ્નિસંગાડસમવાયિકારણકવાભાવવિશિષ્ટ અકારણગુણપૂર્વકત્વ છે અને સ્પર્શવવિશેષગુણવાભાવાત્મક સાધ્ય નથી. પ્રત્યક્ષ પદના ઉપાદાનથી અપ્રત્યક્ષ એવા જલપરમાણુના રૂપમાં વ્યભિચાર નહીં આવે. “દો fોસ્ટમનાં કુળો વિશેષTગુણવત્ પર્વ આ અનુમાનથી શબ્દમાં દિકકાલમને ગુણવાભાવની સિદ્ધિ થાય છે. તેમજ “શો નમrળો વિિરચિવા પઘ” આ અનુમાનથી શબ્દમાં આત્મગુણત્વાભાવ સિદ્ધ થાય છે. આ રીતે શબ્દ, પૃવ્યાત્રિ અષ્ટદ્રવ્યમાં સમેત નથી; અને દ્રવ્યસમવેત છે એ સિદ્ધ થવાથી, શબ્દ જે દ્રવ્યમાં સમવેત છે એ દ્રવ્ય આકાશ છે. એ સિદ્ધ થાય છે, યદ્યપિ ઉપર્યુકતરીતે આકાશસાધક અનુમાને ત્યારે જ સંગત
