________________
તે નિરૂપણ
૧% પરંતુ તેના નિવારણ માટે હવંશમાં દ્રવ્યત્વને પણ નિવેશ સમજી લેવો. જેથી તાદશ સન્નિકર્ષમાં દ્રવ્યત્વ ન હોવાથી વ્યભિચાર નહીં
આવે.
વિચં વતિ ફ્રિરિતિ––સુવર્ણાદિ સ્વરૂપ તેજમાં તેજસ્વી છે. એમાં શું પ્રમાણ છે? એ પ્રમાણે નહીં કહેવું જોઈએ. કારણ કે, “સુવર્ણ રમતિ પ્રતિવચન્તનસ્ટસંsaરામાનદવાર્ નૈ તન્નેવ” આ અનુમાન સુવર્ણાદિમાં જસત્વને સિદ્ધ કરે છે. આશય એ છે કે જ્યાં તેજસ્વ નથી એવા પૃથ્વી આદિ દ્રવ્યોનું દ્રવત્વ જે કઈ પ્રતિબંધક ન હોય તે અત્યન્તાગ્નિસંયોગની વિદ્યમાનતામાં ઉચ્છિદ્યમાન છે. જ્યારે તાદશ અવસ્થામાં સુવર્ણદિનું વત્વ ઉછિદ્યમાન નથી. તેથી તાદશ અનુછિદ્યમાનદ્રવ વાત્મક હેતુથી સુવર્ણાદિ દ્રવ્યમાં રજસત્વ સિદ્ધ થાય છે. સુવર્ણાદિમાં તાદશ અનુચ્છિદ્યમાન દ્વવસ્વ ભલે રહ્યું. પરંતુ ત્યાં રોજસવ નહીં માનવું જોઈએ આ પ્રમાણે વ્યભિચારશંકા નહીં કરવી જોઈએ. કારણ કે પાર્થિવ નૈમિત્તિકવન્દ્ર અને જલીય જન્ય દ્રવત્વ ઉપર જણાવ્યા મુજબ પ્રતિબંધકની અવિદ્યમાનતામાં અત્યતાશિસગથી નાશ્ય હેવાથી સુવર્ણાદિ દ્રવ્યોમાં, તાદશાનુરિછદ્યમાન કવવના કારણે તેજસત્વ માન્યા વિના ચાલે એવું નથી. યદ્યપિ સુવર્ણાદિમાં પિતરૂપાશ્રયપાર્થિવભાગ પણ અગ્નિના અત્યન્તસંયોગથી દ્વત થતું હોવાથી તાદશ અનુછિદ્યમાનદ્રવત્વ પૃથ્વીમાં છે અને જસત્વરૂપ સાધ્ય નથી. તેથી વ્યભિચાર સ્પષ્ટ છે. પરંતુ જલમધ્યસ્થ મસીદ [શાહીનું ચૂર્ણ જેવી રીતે પાણીમાં દૂત થતું નથી. માત્ર દૂત જલમાં ફેલાઈ જાય છે. જેની પ્રતીતિ પાણી સુકાઈ ગયા પછી થાય છે.] તેવી રીતે દૂત સુવર્ણમાં પીતિમગુરૂત્વાશ્રય પાર્થિવ ભાગ પણ ફેલાઈ જાય છે. તે દ્રત થતું નથી. જેથી ઉપર્યુક્ત રીતે વ્યભિચાર નહીં આવે. અહીં પ્રકૃતાનુમાનના વંશમાં “અસતિ. પ્રતિબંધકે આ પદનું ઉપાદાન ન કરીએ તે; જલમાં રહેલા ઘીમાં પણ અત્યન્યતાગ્નિસાગથી અનુચ્છિવમાન દ્વવવ છે અને સાથ