Page Text
________________
૧૦૮
કારિકાવલી-મુક્તાવલી-વિવરણ પ્રકારનું છે. પરમાણુ સ્વરૂપ તે જ નિત્ય છે. એનાથી ભિન્ન અવયવિ સ્વરૂપ તેજ અનિત્ય છે. એ અનિત્ય તેજ પણ શરીરે ઈન્દ્રિય અને વિષયભેદથી ત્રણ પ્રકારનું છે. તેજસ શરીર અયોનિજ જ છે. તે સૂર્યલોકમાં પ્રસિદ્ધ છે. તેજસ ઇન્દ્રિય ચક્ષુ સ્વરૂપ છે. ચક્ષુ ઈન્દ્રિયમાં તૈજસત્ત્વ [તેજસ્વ] છે એમાં શું પ્રમાણ છે? એ કહેવું યોગ્ય નથી કારણ કે “હુર્તાસં પw વે સતિ પરવિચપચવાત કાવત” આ અનુમાન જ ચક્ષના તેજસત્વમાં પ્રમાણ છે. હવંશમાં પ્રથમ પરકીય પદનું ઉપાદાન ન કરીએ તે પ્રદીપમાં પરકીય રૂપનું વ્યંજકત્વ હોવા છતાં પોતાના સ્પર્શનું વ્યંજકત્વ હેવાથી સ્પર્શાવ્યંજકત્વ વિશિષ્ટ પરકીયરૂપ વ્યંજકત્વ સ્વરૂપ હેતુ ન હોવાથી દષ્ટાન્તાસિદ્ધિ આવશે. તેથી તેના નિવારણ માટે પ્રથમ પરકીય પદનું ઉપાદાન કર્યું છે. જેથી પ્રદીપમાં દષ્ટાન્તાસિદ્ધિ નહીં આવે કારણ કે પ્રદીપમાં સ્વીયસ્પર્શનું વ્યંજકત્વ હેવા છતાં પરકીયસ્પર્શાદિનું વ્યંજકત્વ નથી. હવંશમાં દ્વિતીય પરકીય પદનું ઉપાદાન ન કરીએ તે ઘટાદિમાં પરકીય સ્પર્શાવવ્યંજકત્વ વિશિષ્ટ રૂપ [સ્વાયરૂ૫] વ્યંજકત્વ છે અને તેજસત્વરૂપ સાધ્ય નથી તેથી વ્યભિચાર આવશે. તેથી તેના નિવારણ માટે દ્વિતીય પરકીય પદનું ઉપાદાન કર્યું છે. ઘટાદિમાં પરકીય રૂપનું વ્યંજકત્વ ન હવાથી વ્યભિચાર નહીં આવે. હવંશમાં બે વાર પરકીય પદના નિવેશમાં ગૌરવ જાણીને આદ્ય પરકીય પદના નિવેશ વિના પણ હેતુની વિવક્ષામાં દોષ નથી એ જણાવતા કહે છે–અથવાઈત્યાદિ આશય એ છે કે, “વચં વરિષ્ટાચપર્શવત્વ” સ્વરૂપ હેતુ, સ્વીયસ્પર્શવ્યંજક પ્રદીપમાં ન હોવા છતાં પ્રભામાં હોવાથી પ્રૌપને દષ્ટાન્ન માન્યા વિના પ્રભાને દષ્ટાન્ત માની શકાય છે. તેથી પ્રભાને દુષ્ટાન્ત માનીને દૃષ્ટાન્તાસિદ્ધિનું નિવારણ શક્ય છે. યદ્યપિ ચક્ષુ અને રૂપના સંયુક્ત સમવાય સન્નિકર્ષમાં સ્પર્શાદ્યવ્યંજકત્વ વિશિષ્ટપરકીયરૂપવ્યજકત્વ સ્વરૂપ હેતુ છે અને તેજસવસ્વરૂપ સાધ્ય નથી તેથી તાદશ સનિકમાં વ્યભિચાર આવે છે.
| SR No. | 005698 |
| Book Title | Karikavali Muktavali Vivaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Mokshaiklakshi Prakashan |
| Publication Year | 1987 |
| Total Pages | 198 |
| Language | Gujarat |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |