Page Text
________________
જ્ઞાન એટલે વિવેકબુદ્ધિ. તપશ્ચર્યા કેવળ નિષ્કામ રહે-તેની તકેદારી આ વિવેકબુદ્ધિ રાખે છે. કારણકે કેઈપણ ક્રિયા કર્યા બાદ તેના ફળની ઈચ્છા માનવ માત્રને રહે છે. એટલું જ નહિ, બલિહ-કાંઈપણ નવીન જુએ ત્યારે “આવું મને મળે તે ઠીક'-એવી ઊંડે ઊંડે પૃહા પણ રહે છે. સામાન્ય રીતે જીવમાત્રમાં અને પ્રગટ સ્વરૂપે માનવ માત્રમાં એ લાલસા અતિસ્પષ્ટ દેખાય છે. આને વાસના પણ કહી. શકાય. આ કારણે તપશ્ચર્યા અશુદ્ધ બની જાય છે પરંતુ આવી તુચ્છવૃત્તિ કે જે શલ્યની પેઠે જીવને ડગલે ને પગલે ખેંચ્યા કરે છે, તે કાંટાને સાચું જ્ઞાન દૂર ફેંકી દે છે. એ દૃષ્ટિએ જ્ઞાનની અગત્યતા છે.
જ્ઞાની સાધકને જગતના અભિપ્રાયની દરકાર હોતી નથી. તેને માત્ર આત્માનો જ અવાજ બસ હોય છે.
આવા સાધકની તપશ્ચર્યા “અહ”ની વૃદ્ધિ માટે, ગારવા માટે, મહત્વાકાંક્ષા માટે અથવા લોકપૂજા કે પ્રતિષ્ઠા માટે થતી નથી.
માટે જ તે તપ આદર્શ અને સફલ ગણાય છે.
તપશ્ચર્યામાં જ્ઞાનની સાથે ધ્યાનનું પણ સ્થાન આવશ્યક છે, કારણકે બહારથી ઘૂસી જતા વિકલ્પોના અનિષ્ટની ચેકી તો ધ્યાન જ રાખી શકે છે. સર્વ ઈદ્રિયે, મન, વાણી અને કમને સત્ય પર એકાગ્ર કરી રાખવાની અદ્ભુત શક્તિ પણ ધ્યાન દ્વારા જ સાંપડે છે.
એટલે આ રીતે જ્ઞાન અને ધ્યાન એ બનેય તપસ્વીને અનિવાર્ય આવશ્યક છે. તપશ્ચર્યાને સંબંધ સીધી રીતે આંતરિક વૃત્તિઓ સાથે છે, એ હેતુ બરાબર જળવાઈ રહે તે માટે ભગવાને અનેક જીવોની અપેક્ષાએ તપના ૧૨ પ્રકારે શાસ્ત્રમાં વર્ણવ્યા છે.
તપશ્ચર્યા એ ક બાળવાની પ્રચંડ ભદ્દી છે, વળી પૂર્વાધ્યાસો તથા પૂર્વ કર્મોના વેગને દાબવાનો કે પૂર્વ સંસ્કારોની શુદ્ધિ કરવાને માત્ર આ એક જ ઉપાય છે.
આવી તપશ્ચર્યાને લાભ જ્ઞાની અને વીરસાધક જ લઈ શકે છે.
બાહ્ય દેખાતી ઈદ્રિયદમન અને દેહદમનની તપશ્ચર્યા પણ આવશ્યક તે છે જપરંતુ તેની આવશ્યકતા અંતરશુદ્ધિ અને આંતરવિકાસની અપેક્ષાએ છે.
બાહ્ય તપશ્ચર્યાથી ચિંતન, ચિત્તપ્રસન્નતા અને ધ્યાનલક્ષિતાને ટેકો મળે છે અને આત્મસ્વરૂપ તથા જગસ્વરૂપને સમજવાની તક સાંપડે છે.
જે તપશ્ચર્યા આ રીતે વૃત્તિના સંસ્કાર પલટી, ચિત્તખિન્નતાને સ્થાને ચિદાનંદ સ્કુરાવે, તે તપશ્ચર્યા જીવનમાં વણવાને સૌ કોઈ પ્રયાસ કરે.
તપશ્ચર્યા એ શરીર, મન, અને આત્માઃ એ ત્રણેયને તંદુરસ્ત કરનારી સફળ જડી બુટ્ટી છેવૈરાગ્યવૃત્તિ તથા અભ્યાસથી એ સહજ રીતે સુસાધ્ય બને છે.
| SR No. | 005696 |
| Book Title | Acharang Sutra Aatmgyan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nagindas Kevaldas Shah |
| Publisher | Nagindas Kevaldas Shah |
| Publication Year | 1978 |
| Total Pages | 182 |
| Language | Gujarat |
| Classification | Book_Gujarati & agam_acharang |
| File Size | 14 MB |