________________
૧૮
જૈનધર્મની અપેક્ષાએ કમસ્વરૂપ જૈન ધર્મ ગુણપૂજક છે, વ્યક્તિપૂજક નહિં અને તેથી જ જૈન ધર્મને મૂલ મંત્ર- નો તાળે આદિપાંચપદે દ્વારા સ્તવાતા અરિહંત, સિદ્ધ, આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને સાધુ : આ નામે પણ ગુણવાચક છે. આવા ગુણોવાળી વ્યક્તિઓને જ જૈને પૂજે છે. નિર્ગુણ વ્યક્તિઓને નહિ. વળી, કેઈપણ સાધક મહાન હોય કે ક્ષુલ્લક; જે તે ખરેખર ! દેષિત હોય તે મેક્ષે જતાં સુધી પણ કર્મ તેને છોડતું નથી. એ હકીકત મહાવીર સ્વામી જેવી વિશિષ્ટ વ્યક્તિઓને પણ થયેલા વિવિધ ઉપસર્ગોને ઝીણવટપૂર્વક તપાસવાથી સમજાશે.
દેવો પાસે હોવા છતાં ગોશાલ ભગવાનને ઉપસર્ગ કેમ કરી શક્યો ?
સમુદ્રમાં સુભૂમચક્રીનું ચર્મરત્ન પકડનાર ૬૪૦૦૦ દેને, જ્યારે સૂભૂમનું આવી બન્યું ત્યારે સૌને એકસરખે જ વિચાર આવ્યો કે-હું એકલે મુકી દઉં તે તેમાં શું વાંધો છે ?
નિર્દોષ ગર્ભિણી હરિણી અને તેના બચ્ચાને બાણથી વીંધી નાખી તેની પ્રશંસા કરવાના પાતકથી શ્રેણિક રાજાએ ગાઢ નરકાયુષ્ય બાંધ્યું. તે પછી મહાવીર ભગવાનના સંસર્ગથી તીર્થકર નામકર્મ તે બાંધ્યું, છતાં નરકે તો જવું જ પડયું.
કમેનું સ્વરૂપ સમજમાં આવી ગયા પછી સમજાઈ જશે કે બધાય માટે કમીનું ફળ ભોગવવાની બાબતમાં સમાનતા છે. સાચી સમજ, શ્રદ્ધા અને તપ આચરણમાં જ મોક્ષ દેહ અને આત્માના ભેદનો સાક્ષાત્કાર =
સમ્યગ્દર્શન » , સાક્ષાત્કાર કરનારી દષ્ટિ = સમ્યગ્દષ્ટિ
, , સાક્ષાત્કાર કરવાવાળાજીવ = સમ્યગ્દષ્ટિજવા વિતરગ ભગવાન, નિગ્રંથગુરુ અને વિતરણભાષિત ધર્મઉપરની શ્રદ્ધાને વ્યવહાર સમકિત કહેવાય છે. | સર્વજીને પોતાના આત્માસમાન ગણ સમભાવ રાખવાની સવજ્ઞભગવાને જે આજ્ઞા ફરમાવી છે –તે સમજી, તે મુજબ વર્તવાની શ્રદ્ધાને ક્રમશ: નિશ્રયજ્ઞાન અને નિશ્ચય સમકિત કહેવાય છે. અને તે મુજબ વ તેને નિશ્ચય ચારિત્રી કહ્યો છે.
જૈન શાસ્ત્રોનું એવું વિધાન છે કે-- મુક્તિ માટે સમ્યગ્દર્શન, સમ્યગજ્ઞાન અને સમ્મચારિત્ર : એ ત્રણેય પરસ્પર અપેક્ષિત છે. સમ્યગદર્શનના અભાવમાં સમ્યગજ્ઞાન થઈ શકે નહિ અને તે બેયના અભાવમાં સમ્યદ્યારિત્ર પ્રાપ્ત થઈ શકે નહીં. સમ્યજ્ઞાનના અભાવમાં કરાતી બધી ક્રિયાઓ મિથ્યા છે.