________________
૧૩૮
આચારાંગસૂત્ર
પુર્વ
સ્વજને, ઘર તથા છેવટે શરીર ઉપરની પણ આસક્તિ અને તજજન્ય રાગદ્વેષાદિ કષાયે ત્યાગ કરવાનો, જીવનજરૂરિયાત ઘટાડવાનો તથા એ. રીતે કર્મનિર્જરા દ્વારા અનાદિ કાળથી આત્મા ઉપર લાગેલા કર્મોને દૂર કરવાને અહીં ઉપદેશ છે.
કારણ કે-ચિત્તવૃત્તિ ઉપર કુસંસ્કારનું જોર હોય અર્થાત ચિત્તવૃત્તિ મલિન હોય ત્યાં સુધી જીવ સંસારમાંથી સારભૂત ત ખેંચી શકે નહિ.
જેમ, બેડ ઉપર ચેકથી લખેલા અક્ષરે પાણીથી બરાબર ભુસ્યા સિવાય નવા અક્ષરે સ્પષ્ટ લખી કે વાંચી શકાય નહિ તેવું ચિત્તવૃત્તિ વિષે પણ સમજવું.
ચિત્તશુદ્ધિ અનિવાર્ય હોવાથી અહિં તેના ઉપાય બતાવ્યા છે. મેલા તથા રંગીન કપડાને જેમ સાબુ અને સેડાથી ધોઈ સ્વચ્છ કરીએ છીએ વળી વસ્ત્ર ઉપર કઈ પણ ન રંગ ચડાવતા પહેલાં તેને પ્રથમ રંગ દૂર કરવું પડે છે તે પછી જ બીજા રંગની ચમક ઉઠે છે તેમ પૂર્વગ્રહ, પૂર્વ અધ્યા, જટિલ કદાગ્રહો અને જડ માન્યતાઓની ભૂતાવળ જીવન ઉપર એવી તે સજજડ રીતે વળગી ગઈ હોય છે કે તેને દૂર કરવા જટિલ પ્રયત્ન કર્યા સિવાય ચિત્તશુદ્ધિ શકય નથી. - જે કાંઈ નિર્માણ થયું છે તે કર્મોનું પરિણામ છે. અર્થાત, જે ભય કે દુઃખ બહાર દેખાય છે તેનું કારણ બહાર નથી પણ અંદર રહેલે આ આત્મા પોતે જ કારણભૂત છે, એમ વિચારવું સિંહ બાણ મારનારને જ પકડે છે. અને કૂતરે જે લાકડીથી તેને મારીએ તેને જ બટકા ભરે છે
વળી દાંતમાંથી નીકળતું લોહી ચાટતાં તે રાજી થાય છે. - તેની જેમ અજ્ઞાની જીવો કર્મોને જે કર્તા છે તે જ તેના ફળને ભક્તા છે, બીજા તે નિમિત્ત માત્ર છે—એમ સમજતા નથી. નિમિત્તોને પકડવાથી તે વેરની પરંપરા વધે છે અને એ રીતે સંસાર પરિભ્રમણ ચાલુ જ રહે છે.
ખરી વાત તે એ છે કે વિવેકપૂર્વક સમભાવે જીવન જીવવું કે જેથી નવા કર્મોને નિરર્થક ભાર વધે નહિ અને બંધાયેલા કર્મોને ક્ષય થાય.
