________________
નવ અધ્યયનનું વિસ્તૃત વિવેચન
सत्य परिणा
શસ્ત્ર પરિજ્ઞા=હિંસ્મભાવના, હિંસાના સાધનો તથા હિંસા કે ની-કેવી રીતે થાય છે તેનું સર્વાગીણ જ્ઞાન મેળવી તેથી દૂર રહેવું તે.
આ અધ્યયનને ઉદ્દેશ બંદુક–લાઠી વિગેરે દ્રવ્ય શ તથા કામ ક્રિોધાદિ ભાવ શસ્ત્રોનું માત્ર જ્ઞાન મેળવવા પૂરતું જ નથી, પરંતુ નારણ પ વિ અને જ્ઞાન-ચિ મોક્ષ: આ સૂત્રોથી એ ફલિત થાય છે કેતેને ખરે ઉદ્દેશ ઉપરોક્ત બેય પ્રકારના શસ્ત્રોનું જ્ઞાન મેળવી તેથી થતી જીવહિંસાથી દૂર રહેવાને છે. કેમકે-જીવ હિંસાને કારણે આત્મા કર્મોથી બંધાય છે અને સંપૂર્ણ અહિંસક થવાથી જીવની મુક્તિ થાય છે.
આ અહિંસા જ એક પ્રકારને સંયમ છે. અને એમ પણ કહી શકાય કે અહિંસા માત્ર સંયમથી જ સાધ્ય છે.
પરંતુ, લેકે દુઃખી હોવા છતાં દુર્બોધ અને અજ્ઞાની છે. આ કારણે પિતાને નજીવા સ્વાર્થને માટે અનેક કારણસર તેઓ બીજા જીને પીડે છે, તેથી પોતે પણ દુઃખી છે.
સંસારની આતતાનું ચિત્ર અહીં ઠેર ઠેર રજૂ કરી તેના મૂળ કારણરૂપ “અજ્ઞાનતાને કારણે જીવ હિંસા કરે છે એ જણાવ્યું છે.
વળી, હિંસા કોની કેવી રીતે થાય છે? તે પણ સમજવું જોઈએ.
આ અધ્યયનમાં, જેનું અસ્તિત્વ, કર્મબંધન અને મુક્તિઃ ઈત્યાદિ મુખ્ય તને બતાવી જીવનવિકાસ માટે વિચાર, વિવેક અને સંયમ
એ ત્રણ અંગેનું વર્ણન કરતાં હિંસાથી છૂટવાના સરળ ઉપાયોનું અહીં નિદર્શન કર્યું છે, કારણકે-આપણું મુખ્ય ધ્યેય મોક્ષ છે. તેના મુખ્ય સાધનરૂપ અહિંસાનું અહીં વર્ણન છે.
કેઈ પણ જીવને પ્રત્યક્ષ મારવું કે દૂભવવું તે દ્રવ્ય હિંસા છે અને અવિવેક, દુષ્ટતા, વેરવૃત્તિ તથા ઈર્ષ્યાદિ તે ભાવહિંસા છે.
