________________
૧૧
જૈને દૃષ્ટિએ બ્રહ્મચર્ય એટલે બ્રાહ્મણોની ચર્ચા પણ નહિ અને અજ્ઞાની લોકેન બસ્તિ નિરોધ પણ નહીં, પરંતુ ૧૭ પ્રકારનો સંયમ તેમાં વિશેષતા પ્રતિપાદિત હેવાથી તે ૯ બ્રહ્મચર્યાધ્યયન કહેવાય છે.
અહિંસા અને સમભાવપૂર્વકની સાધનાનું નામ જ સંયમ છે અને તેને જ ઉપદેશ આચારાંગમાં કરેલ હોઈ તેનું “બ્રહ્મચર્ય અધ્યયન' નામ સાર્થક છે.
મહાવીર ભગવાને ક્ષત્રિય હોવા છતાં નવમા અધ્યયનમાં માળા માથા કહેલ છે. અહીં બ્રાહ્મણ શબ્દના અર્થને પૂર્ણતઃ સંસ્કારિત કરેલ છે.
યજ્ઞયાગાદિ તથા હિંસામાં સંલગ્ન, લેહીથી ખરડાયેલા હાથવાળા તે વખતના વૈદિક બ્રાહ્મણે ક્યાં ? અને આત્મસાધનામાં સંલગ્ન તથા અહિંસાના પૂજારી આ મહાવીર બ્રાહ્મણ ક્યાં ? અર્થાત્ બ્રાહ્મણ શબ્દને આધ્યાત્મિક રીતે વિકસિત અથ કરીને તેને આચારાંગમાં ઠેરઠેર સ્થાન આપેલ છે.
વીર–મહાવીરને અર્થ જગતમાં બળ અને સુરતાની દૃષ્ટિએ અથવા હિંસા અને શેષણની દૃષ્ટિએ આપણે જુદો કરીએ છીએ, પરંતુ ભગવાન અહિંસકપણે જીવી વીર–મહાવીર કહેવાયા છે. વળી આચારાંગમાં ઠેર ઠેર આવે છે કે–અહિંસાની સાધના એ વીરને માગે છે, કેમકે લાખેના વિજેતા વીરમાં જે શક્તિ નથી હતી, તે શક્તિ આ વીર સાધકના સંકલ્પ બળમાં હોય છે.
આચારાંગમાં પ્રયુક્ત માળ, મેવાવી, વાર, યુદ્ધ, વરિત, માર્ચ, વૈવિસ્ આદિ શબ્દોનો વ્યવહાર જગતમાં જુદા જુદા અર્થમાં થાય છે. અહીં ભગવાને તે શબ્દને
ખરા અર્થમાં મૂક્યા છે. આ કેઈને હણે નહીં તે માન
આત્મતત્વને જાણે તે ધાવી, કેત, ચુદ્ર, વેઢત
બદલો લેવાનું સામર્થ હોવા છતાં જીવો ઉપર દયા રાખે અને કષાયોને જીતે તે વીર, મહાવીર શિષ્ટ વ્યવહાર રાખે તે માર્ચ ઈત્યાદિ.
કર્તા અને સમય अत्थं भासइ अरहो सुत्तं गंथेति गणहरा निउणं । सासणस्स हियट्ठाए तओ सुत्तं पवत्तेई ।। आव० नियुक्ति १९२
આચારાંગના મૂલ નિર્માતા મહાવીર ભગવાન છે અને તેને સૂત્રબદ્ધ કરનાર તેમના પાંચમા ગણધર શ્રી સુધર્માસ્વામી છે એટલે આચારાંગને સમય ઈસ્વીસન
