________________
પ્રસ્તાવના
નામ
પ્રસ્તુત આચારાંગ સૂત્રના બે શ્રુતસ્કંધ (વિભાગ) છે. પહેલા મૃતકધનું નામ-માયા (
વં Mિ ) છે. તેના ૯ અધ્યયને છે. બીજા શ્રુતસ્કંધનું નામ-આધાર છે. અર્થાત આચાર(બ્રહાચર્ય અધ્યયનો) નામના પહેલા શ્રુતસ્કંધને પૂરક બીજે શ્રુતસ્કંધ છે. તેના ૧૬ અધ્યયને છે. તે બધા આ રીતે ચાર ચૂલિકામાં વહેંચાયેલા છે (મૂલ અધિકાર કહ્યા પછી, તેને પૂરક-વિશેષ જે કાંઈ કહેવું હોય તેને સૂા કહેવાય છે).
૧ થી ૭ અધ્યયન ... પ્રથમ શ્રી ૮ થી ૧૪ અધ્યયન ... દ્વિતીયા હા ૧૫મું ભાવના અધ્યયન ... તૃતીયા ઝૂટી ૧૬મું વિમુત્તી અધ્યયન ... ચતુર્થી શૂરા નિશીથસૂત્ર
... પંચમી વ્હા આચારાંગમાં પ્રયુક્ત “વિંદાને યાદ કરતાંની સાથે જ ધર્મમાં પ્રયુકત બ્રહ્મચર્ય આશ્રમ, ઉપનિષદમાં ઉલિખિત બ્રહ્મ શબ્દ તથા બૌદ્ધોના બ્રહ્મવિહારની યાદ તાજી થાય છે. નામની સમાનતા હોવા છતાં અર્થમાં જે અંતર છે તે ઉપર ધ્યાન દેવું જરૂરી છે.
ધર્મસૂત્રમાં બ્રહ્મને અર્થ વેદ કર્યો છે. તેથી ત્યાં જ્ઞાન તથા જ્ઞાન પ્રાપ્તિ માટેની ચર્થીનું નામ બ્રહ્મચર્ય કહેલ છે.
ઉપનિષદોમાં બ્રહ્મને અર્થ આત્મા, તેની પ્રાપ્તિ અથવા સાક્ષાત્કાર કરવાની ચર્થીનું નામ બ્રહ્મચર્ય કહેલ છે.
બૌદ્ધોમાં મૈત્રી–પ્રમોદ ઉપેક્ષા અને કરૂણું : આ ચાર ભાવનામાં વિચરણ કરવું તે બ્રહ્મવિહાર માનેલ છે.
આચારાંગમાં બ્રહ્મનો અથ સંયમ કરવાથી સંયમનું આચરણ એટલે બ્રહ્મચર્ય—એવો અર્થ કરેલ છે.
