________________
ને સંગ્રહ રૂપી કચરે નીકળી જઈ ચિત્ત ચેખું થયું કે નહિ ? પર પૌગલિક વસ્તુ પ્રત્યેને મારાપણાને ભાવ હુંકાર ભાવ તે અહંકાર. એ અહંકાર એ છે કે નહિ તેનું સાધકે આંતરદર્શન કરવું જોઈએ.
અંતઃકરણમાં આશય અને લક્ષ્ય મેલને હોય તો તે આત્મા સમ્યગભાવમાં વતતે હોય છે. પરંતુ જે આશય અને લક્ષ્ય મેક્ષના ન હોય તે તે આત્મા પહેલાં ગુણસ્થા નકે હોય છે.
પ્રથમ ઉપકરણથી ધર્મ ધાય અને પછી આગળ કરણથી ધર્મ થાય. ઉભય બાહાધર્મ છે. એથી આગળ ખરે ધર્મ અંત:કરણથી થાય છે. દાન-શીલ-તપ ભાવ ધર્મના કામમાં પણ સહેજે આ વાત સમજાય એમ છે. ઘાતિકમ ખપે છે અંત:કરણથી કરેલ ધર્મ વડે યમ, નિયમ એટલે કે ઉપકરણ-કરણમાં ન અટકતાં સાધકે અંતઃકરણમાં આગળ વધવું જોઈએ. બાહ્ય તપને કરણ ધર્મમાં સમાવેશ થાય
જ્યારે અત્યંતર ધર્મને પ્રાયશ્ચિત, વિનય, વૈયાવચ્ચ, કાઉસગ્ગને અંત:કરણમાં સમાવેશ થાય.
યમ-નિયમ એટલે પાંચ મહાવ્રત કે બાર અણુ વ્રતથી ન્યાય -નીતિ–પ્રામાણિક્તા આદિ પૂર્વકનું જિવાતું નિર્દોષ, નિરુપદ્રવી વિવેકી જીવન.
ત્યારબાદ આસન બતાડેલ છે, જે આસનનું વિધાન જૈનદર્શનમાં સંલીનતા તપથી બતાડેલ છે કે અંગપાંગ સંકેચીને રાખ્યા નહિ. આસનથી શરીર રોગી ન થતાં યેગી બની રહે છે જેની અંતઃકરણ ઉપર અસર થાય છે.
એથી આગળ પ્રાણાયામ અને પ્રત્યાહાર બતાડેલ છે. જેનાથી મને નિગ્રહ અને ઈન્દ્રિયનિગ્રહ અનુક્રમે કરવાનું હોય
