________________
૨૪૭
સ્વાદુ એ આંધળાની અર્થાત્ છવાસ્થની લાકડી છે અથવા તે કહે કે દેખતા થવાના ચમા છે. | દર્શન, દર્શનને જુએ તે દર્શન છે જે સ્વાવાદદશન છે. માત્ર બહારના દશ્યને જુએ તે દર્શન નથી.
ગાયને બધા ગાય તરીકે જુએ અને ઘોડાને ઘોડા તરીકે જુએ તે સૃષ્ટિ એવી દષ્ટિ છે એ દર્શન છે. પરંતુ ભરવાડ ખેડૂત, બ્રાહ્મણ, ચમાર, કસાઈ, એ ગાયને પોતપોતાની દષ્ટિ અનુસાર જુએ છે તે દષ્ટિ એવી સૃષ્ટિ છે, જે દર્શનનું દર્શન છે.
સુખ યા દુઃખ કાલ્પનિક કે માનસિક છે. એ અધ્યસ્થ છે. જ્યારે સુખ-દુખને ભેટતા એને અધિષ્ઠાતા છે. એટલે કે સત્તાધીશ છે. માટે જ દુઃખ પણ સુખરૂપ બનાવી શકાય છે એ જ સ્યાદ્વાર દર્શન છે. સ્થાવાદ કલા છે. - રાગ હોય ત્યાં અપેક્ષા હેય રાગ હોય, ત્યાં પરાધીનતાં હોય. વીતરાગ કેઈના વિરોધી નથી. તેઓને કોઇની, કશાની, કશી અપેક્ષા નથી. મતિજ્ઞાનમાં મેહનીયન ભેદ ભળે એટલે જ્ઞાન વિકારી બને છે, સાવરણ બને છે, જેથી તે સીમિત રહે છે અને અપૂર્ણ હોય છે. મતિજ્ઞાન ઉપર જે આવરણ છે તે બંધન છે એમાં પાછો આગ્રહ રાખવે અને સત્યબુદ્ધિ કરવી તે બોજો છે. મતિજ્ઞાનના વિકલ્પમાં આપણે સ્યાદ્ લગાડીએ તો બંધન અને બે ઓછાં થતાં જશે. સ્યાદ્ એટલે કંઈક જે અપૂર્ણ છે, સીમતિ છે, અધૂરુ છે તે હું પણ હોઈ શકે, એમ સમજવું. માટે જ મતિજ્ઞાનમાં “તત્ત્વ કેવલીગમ્યમ” કહીને મતિજ્ઞાનના ઉપગમાં કેવલી ભગવંતની અર્થી પૂર્ણજ્ઞાનની અપેક્ષા રાખવી જોઈએ.
