________________
૨૪૮ પંચાસ્તિકાય એટલે કે પાંચે દ્રવ્યોને સમૂહ જે વિશ્વ છે તે એક જ સમયે સર્વત્ર લેકાકાશમાં વિદ્યમાન છે. પાંચે અસ્તિકાય જેમ બધાં પ્રતિ સમય છે તેમ તે બધાં એકક્ષેત્રી છે. સપ્તભંગિથી એટલે કે અસ્તિ-નાસ્તિ ધર્મથી અને ચા કહીને પાંચે અસ્તિકાયની સમકાલીન વિદ્યમાનતાના સ્વીકાર સહિત તે પાંચેય અસ્તિકાયના પિોતપોતાના ગુણ અને કાર્યની ભિન્નતાની પણ સ્વીકૃતિ છે.
સ્વાવાદ અર્થાત્ સપ્તભંગિથી આપણે જેમ જગતને એટલે કે પાંચે અસ્તિકાયને વિશેષે સમજીએ છીએ તેમ સ્યાવાદથી અસ્યાદ્ એવા કેવલજ્ઞાનને પણ સિદ્ધ કરવાનું છે.
પદાર્થને તેના સકલ સ્વરૂપમાં અખંડિત જે તે સ્યાદવાદ છે. એક પદાર્થને અનેક દૃષ્ટિથી જોવા, તપાસવા અને નકકી કરવા, જે સર્વાગદષ્ટિ જોઈએ તે સ્યાદ્વાદ છે.
સ્યાદ્વાદશૈલીથી પદાર્થનું સર્વાગી દર્શન કરવા તેનું સાત પ્રકારે અવલોકન કરવું પડે. જે સાત પ્રકારને સાત ભાંગા અર્થાત્ સપ્તભંગિ કહેવાય છે. એ સાત નીચે મુજબ છે. (૧) રચાત્ત ચરિત છે) (૨) યાત્ જરિત (નથી). (૩) સ્વાન બસ્તિ-નાસિર (છે, નથી) (૪) વાત વાવેતર ( કહી શકાતું નથી.) (૫) સ્થાન બરિત કરતદચ (છે પણ કહી શકાતું નથી.) (૬) સ્વાતિ નાસિત બા+૨ (નથી પણ કહી શકાતું નથી) (૭) ચાતિ અતિ જ્ઞાતિ અત્તરા (છે-નથી પણ કહી
શકાતું નથી.)
