________________
૧૩૭
લેશ પણ તે અંગે ક્ષેાભવૃત્તિ નથી તે સાધ્ય પ્રાપ્તિની સમીપ રહેલ સાધકની અવસ્થા છે. જે શ્રેણી સાધકાવસ્થા છે.
(૨૫) ક –માઠુ અને દેહુ પરમાત્માને નથી તેથી પરમાત્મા શુદ્ધ, શ્રેષ્ઠ અને ઉત્તમ છે. જ્યારે આપણને કમ –માહ અને દેહ છે તેથી આપણે અશુદ્ધ-કનિષ્ઠ અને અધમી છીએ. (૨૬) સંસાર અવસ્થા રૂપ આત્મા છે તે બહિરાત્મા છે, તેમ મેાક્ષ સાધક (મુમુક્ષુ) અવસ્થા રૂપ છે તે પણ એજ આત્મા છે જે હિમુખી મટી આંતરમુખી થવાના કારણે અતરાત્મા કહેવાય છે.
(૨૭) સંસારક્ષેત્રે આપણે આપણા સિવાયના સઘળાને બાદ કરીને આપણને જ સભારીએ છીએ. આપણે જ ફાયદો સ્વાથ જોઇએ છીએ અને આપણા જ ગુણગાન ગાઈએ છીએ જ્યારે ધમ ક્ષેત્રે એથી વિપરીત આપણે આપણી જાતને બાદ કરીને બીજા બધાંના જ ગુદોષને જોઈએ છીએ. આ ઉભય અહિર્ભાવ છે અને અહિરાત્મપણું છે.
પેાતાનામાં રહેલ માહાદિભાવને જોઈને જે પીડા પામે છે અને તે માહાદિભાવના નાશની પ્રવૃત્તિ કરે છે તથા સ્વ. રૂપનું જે સતત લક્ષ રાખે છે તે અંતરાત્મા છે.
અંતમાં હવે આ વિચારણામાંથી નિષ્પન્ન થતી સાધનાના વિચાર કરીશુ.
જેવું સાધ્યનુ' સ્વરૂપ હેાય તેવાં ભાવ અને તેવી સ્થિતિ સાધનામાં જે ઉતારે એને સાચા સાધક કહેવાય.
પરંતુ જે માહ્ય ઉપકરણ આદિ સાધનના ભેમાં જ રાચે તેને સાધક કહેવાય કે કેમ તે વિકટ પ્રશ્ન છે.
