________________
[ ૮૬ ]
ધર્મમંગળઃ
એના ઘણાખરાં ભય, વહેમ, અંધશ્રદ્ધા ઊડી જાય છે. વસ્તુ સ્વરૂપ જેને સમજાય છે તેને હજારે દેવ-દેવીઓનાં
અદ્ભુત ચમત્કારે આંજી શક્તા નથી. જડ–જગતના વિષયમાં પાશ્ચાત્ય પંડિતાએ ઘણું નવી નવી શોધ કરી છે પણ ભગવાન મહાવીરે સાંસારિક જીવોના ઉદ્ધાર તથા પતનની જે વાતે બરાબર વિજ્ઞાનની શૈલીએ સમજાવી છે તે તરફ હજી અધ્યાત્મપ્રેમીઓ સિવાય બીજાનું બહુ લક્ષ નથી ગયું. કષાયનાં સ્વરૂપ અને તેના પરિણામ વિષે પણ ભગવાને પુષ્કળ પ્રકાશ પાડ્યો છે. - રાગદ્વેષ જેવા કષાયથી જ્યાં સુધી કોઈ મુક્ત ન થાય ત્યાંસુધી સંસારના પરિભ્રમણમાંથી બચવાને કે નિરુપાર્ષિક પરમ શાંતિ ભેગવવાને કઈને પણ પરવાને મળી જતો નથી. કષાયના મેલમાં-કીચડમાં સદા આળોટ્યા કરો અને ઈશ્વર કઈ દિવસે ઉદ્ધાર કરશે એવી આશા રાખે તે નકામી છે. કષાયથી જ કર્મબંધ થાય છે અને ભલભલા જ્ઞાની કે તપસ્વીને પણ એને વિપાક છેડી દેતે નથી. બીજી રીતે તમે પુષ્કળ ધર્મકિયાએ કરે, તમે પૂરા શ્રદ્ધાળુ અને ધર્મપરાયણ છે એવી લોકોના દિલ ઉપર છાપ પાડે, પણ જો તમે કષાયથી ભરેલા હશે તે તેનું પરિણામ તમારે ભોગવવું જ પડે એ સાર્વભૌમ વિધાન છે. રાજા કે રંક, આસ્તિક કે અશ્રદ્ધાળુ, પંડિત કે જ્ઞાની એ કઈ ભેદ ત્યાં ચાલી શકતો નથી. ગુરૂવાકર્ષણના નિયમ કરતાં પણ એ નિયમ વધુ વ્યાપક અને ગંભીર છે.
