________________
[ ૮૨ ]
ધર્મમંગળઃ શેક ટળી ગયું તે પછી યજ્ઞના પ્રતાપને મહિમા લકે જીભ ઉપર રમી રહે એમાં તે પૂછવાપણું જ ન હોય. ઈશ્વરને . પ્રસન્ન કરવાની આવી બધી ક્રિયાઓ લેટરીની ટીકીટ જેવી જ હોય છે. હજાર જણ ટીકીટ ખરીદે તેમાં ઈનામ તે ગણ્યાગાંડ્યાને જ મળે છે. પણ જેમને ઈનામ મળે છે તેઓ જીવતી-જાગતી જાહેરખબર જેવા બની જાય છે. કેટલાકને વળી કેટરીની ટીકીટ ખરીદવાનું વ્યસન જ થઈ પડ્યું હોય છે. એમને શ્રદ્ધા હોય છે કે એક દિવસે તે જરૂર લાગે રૂપિયાને ચેક મળવાને–એનાં જ સ્વપ્ન જોતાં બેસે છે. યજ્ઞ-યાગ જેવા અનુષ્ઠાનમાં રાચતા શ્રદ્ધાળુઓની પણ ઈશ્વરી કૃપા મેળવવાની એવી જ કઈક મનોદશા હશે.
ઈશ્વરને પ્રસન્ન કરવા માણસે સદાચારી બનવું જોઈએ એમ કહેવામાં આવે તો તે સમજી શકાય, પણ તમે ગમે તેટલાં પાપ કર્યો હશે તે પણ અમુક ધર્મક્રિયાથી પ્રભુને પ્રસન્ન કરી શકશે એમ જ્યારે ભારપૂર્વક કહેવામાં આવે ત્યારે તે ઈશ્વર પિતે પણ કદાચ શરમને માર્યો નીચું જોઈ જ હશે. એ જમાનામાં રાજા જેમ પ્રજાજને ઉપર અત્યાચાર ગુજારી શકતા અને છતાં કેઈથી તેની સત્તા સામે ચૂં કે ચાં થઈ શકે નહિ તેવી જ સ્થિતિ ઈશ્વરના નામે પણ પ્રવર્તતી હોવી જોઈએ. અત્યાચારી રાજા પાસે જેમ કેઈ પ્રકારનું શાણપણ ન ચાલે તેમ ઈશ્વરી સ્વછંદ ભદ્રિક જનસમુદાયે મુંગે મેઢે નીભાવી જ લેવાં જોઈએ. ત્યાં બુદ્ધિ, તર્ક કે ન્યાયને તે જરા ય સ્થાન ન મળે. અમુક
