________________
સમ્યગદર્શન
[ ૬૩ ] પ્રધાનતા નકામી છે એમ તે કઈ કહેતું નથી, પણ જે એને જ જીવનને પાયે બનાવવામાં આવે તે તેની ઉપર આધ્યાત્મિકતાની મહેલાત ચણી શકાય નહિ. શ્રદ્ધા જ એ વિવેકના પાયાને વધુ સંગીન બનાવે છે.
વિજ્ઞાનવાદ તર્ક, બુદ્ધિવાદમાં માને છે પણ પ્રગને અંતે જે પુરવાર થાય છે તેમાં તે એમને શ્રદ્ધા રાખવી જ પડે છે. આ શ્રદ્ધા એમની મૂડી છે. એને અંતરમાં સહિસલામતપણે સંઘરી આગળ વધે છે. જે એમ ન કરે એટલે કે પ્રાગના પરિપાકરૂપે ફળેલા નિર્ણયમાં શંકા કરે–ત્યાં પણ અસ્થિરતા અનુભવે તે તેમનું વિજ્ઞાન નિરુપયોગી બને. થોડી પણ નગદ મૂડી હોય તે વેપાર ખેડી શકાય. શ્રદ્ધા એ નગદ મૂડી છે. વસ્તુ માત્રની, તવ માત્રની પરીક્ષા કરે, સુવર્ણની જેમ કસોટી કરો એમાં કઈને વાંધા-વિરોધ નથી પણ જે સુવર્ણ સિદ્ધ થાય તેને કાચ માનીને ફેંકી ન દેશે એ જ શ્રદ્ધાવાદીઓના કહેવાની મૂળ મતલબ છે. અમુક પ્રકારની શ્રદ્ધા આપણને વંશવારસામાં મળે છે. માતપિતાના સહવાસમાંથી અને સમાજ સાથેના સંપર્કમાંથી પણ લાધે છે, પરંતુ એ આપણે પિતે ઉપાર્જેલી મીલ્કત નથી-અભ્યાસ, મનન કે પરીક્ષાપ્રધાનતા દ્વારા તે સંગીન, સ્થિર બનેલી નથી હોતી. એ નાણું તે છે જ, પણ ખરેખરી ભીડ વખતે તે કામમાં આવશે કે નહિ તે આપણે નથી જાણતા. લોકકથામાં - આપણે ઘણી વાર અમુકને ત્યાં એકાએક ધનનાં ચરુ નીક
