________________
ધર્મ સમાજનું રક્ષણ કરે છે
[ ૩૯] બળવાનેએ ઓછા પ્રપંચ કર્યા છે? આજે પણ જે યુદ્ધો ખેલાય છે અને પ્રજાને વશ રાખવા જે સાધને વપરાય છે તે જોતાં માનવી પશુથી ચઢિયાત છે એમ કઇ હિમ્મતપૂર્વક કહી શકશે? માનવીનાં ઈર્ષા, વેર અને હિંસક્તા જોતાં તે પશુ હજાર દરજે ચઢિયાતું છે એમ જ કહેવું પડે, છતાં માનવી ધારે તે હિંસા, વેર, સ્વાર્થનું ડું પણ નિયમન કરી શકે છે–પાશવવૃત્તિ ઉપર કાબૂ મેળવી શકે છે, એ જ માનવસમાજની કિલ્લેબંદી છે. એટલે પણ ધર્મ છે તે સમાજ સ્થિર અને કિંચિત્ નિશ્ચિત રહી શકે છે. સત્ય, ન્યાય, સેવા, પવિત્રતા જેવા ઉચ્ચ કોટીના ગુણે માનવી ધરાવે છે તેથી જ સમાજ ટકે છે.
સંસારત્યાગીઓ, એકાંતવાસીઓ અથૉત્ તપસ્વીઓ અને મુનિઓને માટે જ ધર્મની ચેજના અથવા આવશ્યકતા છે એમ કેટલાક સામાન્ય શ્રદ્ધાળુઓ માની લે છે. પિતે પ્રપંચમાં ડૂબેલા હોવાથી ધર્મ ન પાળી શકે, ધર્મપાલનને એમને દાવ ન ચાલે, બાકી છે ત્યાગીઓ અને વિરાગી મહાત્માઓને માટે જ ધર્મ નિર્માયે છે એમ પિતાની અશક્તિ કે ઊણપના બચાવમાં કહે છે. - ત્યાગી-સંયમી-વિરાગી પુરુષોની સાધનાને આપણે એક બાજુ રાખીએ. સંસારના તેઓ તારણહાર છે એ શંકા વગરની વાત છે પરંતુ એટલા ઉપરથી સામાન્ય માનવીને શિરે ધર્મ વિષયક જવાબદારી જ નથી એમ
