________________
[ ર૨]
ધર્મમંગળ; છૂટાંછવાયાં ચરિત્રે મળે છે તે ઉપરથી એટલું સહેજે સિદ્ધ થાય છે કે પિતાની સ્વાર્થવૃત્તિ ઉપર જે સંયમ રાખે છે અને પિતાના બીજા માનવબંધુઓનું સુખ વધારવા પ્રયત્ન કરે છે તે પિતાનું અને માનવજાતિના સુખનું પ્રમાણ વધારે છે. પિતા પુત્રને અર્થે છેડે સંયમ સ્વીકારે છે, પુત્રને સુખ આપવા મથે છે. પુત્ર માટે થાય, રળતે-કમાતે થાય અને માતપિતાની સેવા-ચાકરી કરે એ ભાવના તે એમાં રહેલી જ છે. પરંતુ એવી રીતે જેમની પાસેથી સુખની આશા રાખી શકાય તેમને જ સુખી બનાવવાને પ્રયત્ન કરીએ તે સમાજમાં સ્વાર્થનું જ સામ્રાજ્ય વત્તે. ધારે કે આપણે રસ્તે જતાં મોટા ખાડામાં પડી જઈએ અને પિતાની મેળે બહાર નીકળી શકીએ નહિ એવે સમયે પુત્ર કે સગા-સંબંધી મદદે આવે એ નિયમ નથી. રસ્તે જતાં કેઈ પણ રાહદારી પાસેથી આપણે સહાયની આશા રાખીએ. માનવજાત જે છેક જ સ્વાર્થી બને તે પછી કઈ કેઈને સહાય જ ન કરે–એ પ્રમાણે સંસાર નરકાગાર બની જાય.
સંસારને સ્વર્ગ જેવો બનાવવા હોય તે પ્રત્યેક માણસે પોતાની આસપાસના માનવસમાજના સુખનો પ્રથમ વિચાર કરવો જોઈએ. ધારે કે એક ગામમાં માત્ર બે જ માણસે વસે છે-જેઓ એકબીજાને ઓળખતા જ નથી અથવા તે ઓળખવા છતાં પરસ્પરના સુખ-દુખમાં ભાગીદાર બનવું જ જોઈએ એ સિદ્ધાંત નથી સ્વીકારતા.
