________________
[ ૧૧૦ ]
ધમં મંગળઃ ઉપયોગ અત્યાચાર ગુજારવામાં થાય તે એ શક્તિ ભયંકર રૂપ ધરે. તે જ પ્રમાણે જ્ઞાનને તપને પટ મળે તે તે મહાઉપકારી બને એ સહેલાઈથી સમજાય તેવી વાત છે. જ્ઞાન તપથી શેભે છે. * તપથી એટલે કે આચરણથી છેક અલગ પડી ગએલા જ્ઞાન-વિજ્ઞાનની ભયંકરતા જેવી હોય તે જરા યુરોપના દેશે તરફ નજર કરે. અત્યારના યુદ્ધની વાત જવા દ્યો. પણ જે સ્વતંત્ર રાષ્ટ્રો ગણાય છે તેમને બીજા રાષ્ટ્રોની કેટલી બીક રહે છે? જાપાન રશીયાથી ચેતતું રહે છે. જર્મની ફ્રાંસ અને બ્રીટનથી બીતું રહે છે. મિત્રો વચ્ચે પણ ખુલ્લા દિલે વાત કરતાં સંકેચ રાખવું પડે છે. એક જણે તે એટલે સુધી કહ્યું છે કે-જ્ઞાન અને વિજ્ઞાનમાં આગળ વધેલા કહેવાતા દેશોને, બળા પાસે રાખીને લશ્કરી તૈયારી સાથે ભેજન કરવા બેસવું પડે છે–એશકે પીસ્તલ રાખીને સૂવું પડે છે. છુપી બાતમી, છુપી પોલીસ, છુપી તૈયારીઓ જ એમના જીવનની શાંતિ જાણે કે ભરખી જાય છે. આ બધું જોતાં એકલું જ્ઞાન દુનિયાને માથે ઘોર સંકટરૂપ હેય એમ નથી લાગતું? એટલે જ આપણું પ્રાતઃસ્મરણીય પુરુષોએ જ્ઞાન અને તપને સહાદર જેવા ગણ્યા છે.
ત૫ જ્ઞાનપ્રાપ્તિમાં કારણરૂપ છે એટલું જ નહિ પણ જ્ઞાનને પચાવવામાં તપ ઘણે મેટો ભાગ ભજવે છે. જ્ઞાનના અજીર્ણનું મારણ તપ જેવું બીજું નથી. શ્રદ્ધાની સાથે જ્ઞાનને જેટલો નિકટને સંબંધ છે તેટલે જ તપની
