________________
કીમતી ખજાનો
યુગાન્ડામાં પચાસ અને સાઠના દાયકામાં ભારતીયોની અઢળક જાહોજલાલી અને ૧૯૭૨માં ઈદી અમીનને કારણે તેમનું ત્યાંથી સ્થળાંતર એ તો હવે ઈતિહાસની ઘટનાઓ બની ગઈ છે. અત્યારે તો થોડા જ ભારતીયો છે પરંતુ જિન્જા અને બાલે ગામોની રોટરી ક્લબના આફ્રિકનોએ મને રેંટિયા વડે કાપડ બનાવવાની વાત કરવા ત્યાં બોલાવી છે.
યુગાન્ડામાં નેવું ટકાથી વધારે લોકે ગામડામાં રહે છે અને એમનો મોટામાં મોટો ખર્ચો કાપડ પર છે. એથી એમને રેંટિયા વડે કાપડ બનાવવાનું બહુ ફાવી જાય અને ગમી જાય એવું છે. ગામડામાં દરેક બ પોતાના ઝુંપડાની આજુબાજુની જમીનમાં પોતાને જોઈતી બધી વસ્તુઓ ઉગાડે છે. માત્ર અનાજ જ નહિ, પણ શાક, શેરડી, કેળાં, બીજાં ફળ, કેફી, આદુ બધું જ ઉગાડે છે. માત્ર મીઠું અને કેરોસીન જ લોકો શહેરમાંથી લાવે છે. જમીન ખૂબ ફળદ્રુપ છે. દાણા નાખવાથી આપોઆપ જ છોંડ ઊગી જાય છે. લોકોમાં રોગોનું પ્રમાણ ઓછું છે એમાં મોટો ફાળો જમીનનો એ છે કે ખોરાકની ચીજો ઉગાડવામાં રાસાયણિક ખાતરો કે જંતુનાશક દવાઓની જરૂર નથી. વરસાદ વર્ષમાં દસ મહિના આવે છે, એટલે પૂરતો પાક મળે છે. ખૂબી એ છે કે વિષુવવૃત્ત પર તેમ જ ઊંચાઈ પર હોવાને કારણે અહીં રોજ સાંજે ચાર વાગે વરસાદ આવે છે. ઘડિયાળ મેળવી શકાય એટલો સમયસર. ઘરોમાં સુંદર બગીચા છે. આખા દેશમાં નાની-મોટી લીલીછમ ટેકરીઓ છવાયેલી છે. યુગાન્ડામાં લોકેને ચશ્મા નથી, કારણ કે આંખોને હંમેશા ચારે બાજુ તાજો લીલો રંગ જ દેખાય છે. બધાના દાંત પણ બહુ મજબૂત છે, ભાગ્યે જ કોઈને ચોકઠું હોય છે. આખું શરીર જ ખૂબ મજબૂત છે. પૂરતો પોષક ખોરાક છે. લોકો કેળાંની તો આખી લૂમ ખાઈ શકે છે. ગામડાંમાં બાળકો અનાનસ, નારંગી, પપૈયું વગેરે ખાતાં જોવા મળે છે. અસંખ્ય અલમસ્ત ગાયો છે, પુષ્કળ દૂધ છે.
યુગાન્ડામાં ઉદ્યોગો ઓછા છે પરંતુ નાનજી કાલિદાસ અને માધવાનીનાં ખાંડનાં મોટાં કારખાનાં છે. આશરે પચીસેક ચોરસ માઈલ પર પથરાયેલાં એમનાં બે બાજુનાં શેરડીનાં ખેતરોની વચ્ચે જિન્જા શહેર આવેલું છે.
યુગાન્ડામાં કમ્પાલામાં ગુજરાતીઓ મળ્યા હતા, પરંતું જિન્જામાં હું આફિક્તોની મહેમાન હતી. પહોંચતાંની સાથે મને ત્યાંની ઈનરવ્હીલ કલબનાં પ્રમુખ ગ્રેસ ટાયેવ્વા
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org