________________
૧૧૦ | ધન્ય આ ધરતી
ઝૂંપડામાં જઈને વાત ન કરવી જોઈએ ?
બીજો વર્ગ પણ છે બુદ્ધિજીવીઓનો જેઓ ગામડા માટે કામ કરે છે એ માટેની સંસ્થાઓ ચલાવે છે. ગામડાંના જમીન વગરના અને તેમાંય નિવૃત્ત ઘડા લોકો સ્થાનિક બજાર માટે સ્થાનિક પાસ-રંગ અને રેટિયા-સાળથી કાપડ બનાવે. આ વાત એમના અત્યારના કામની દિશાથી જુદી હોવા છતાં તેમને આ કામ કરવા જેવું લાગે છે. અત્યારે ખાદી કમિશન દ્વારા ગામડાંમાં ખાદી બને છે એ કહેવું ખોટું ગણાશે કારણ કે એમાં ગામડાંના લોકો ખાદી. નથી બનાવતા, તેઓ તો માત્ર ખાદી કમિશનની સંસ્થાઓ શહેરમાં વેચવા ખાદી' નામનું કાપડ બનાવી શકે તે માટે સૂતર બનાવવાની મામૂલી દરે મજૂરી કરે છે કારણ કે ખાદીની આવક અને સરકારની ગ્રાન્ટ તો એ સંસ્થાઓ રાખે છે.
બીજો એક વર્ગ છે ઉપરની કક્ષાના વ્યવસાયી લોકોનો.આવા કેટલાક લોકોનું એક ગ્રુપ દર રવિવારે સવારે મળે છે એમાં હું ગઈ હતી. એમાં વકીલ, ડૉક્ટર ટેલિફોન ઓફિસર, શિક્ષક, ડિઝાઈનર, અમેરિકાથી પાછા ફરેલા એન્જિનિયર વગેરે જુદા જુદા વ્યવસાયનાં ભાઈબહેનો હતાં. એમને પણ સમાજસેવામાં રસ છે અને ગ્રામવિકાસ અંગે ચર્ચા કરવા મને બોલાવી હતી. પહેલી જ મીટિંગમાં પચીસમાંથી પાંચ જણે કહ્યું કે તેઓ મારી સાથે આગામી રવિવારે જ ગામડામાં જઈને કામ શરૂ કરવા માગે છે, દરેક જણ જુદા જુદા ગામડામાં. મેં કહ્યું કે સવારે આઠ વાગે નીકળીને બપોરે બે વાગે પાછું અવાશે કારણ કે ત્યાં જમીશું નહીં, તો તે માટે પણ તેઓ તૈયાર હતા. અને આ કામ તેઓ કોઈ સમાજસેવા કરવાના ઢાંચામાં જોડાવા માટે નહીં પણ ઊંડા વિચારપૂર્વક કરવા માગે છે, જેમ કે એક ભાઈ બોલ્યા કે અંકલ પ્રસ્તાવનો વિરોધ કરવા વાતો કરવાને બદલે આ કામ કરવું જોઈએ. એ માટે પહેલાં બધાં પોતે ડાળી રેંટિયો જાતે બનાવતાં અને ચલાવતાં શીખે એમ નક્કી થયું જેથી તેઓ ગામડામાં જઈને તરત જ ત્યાં કામ શરૂ કરી શકે કારણ કે બીજી વસ્તુઓ – રૂ, સુથાર, વણકર તો ગામડામાં છે.
બીજો વર્ગ છે યુવાનોનો, જેમની સામે સમસ્યાઓ માત્ર વિચારરૂપે નહીં પણ વાસ્તવિકરૂપે ખડકાયેલી છે કારણ કે એમની જિંદગી લાંબી છે અને ભવિષ્યમાં છે બેકારી, મોંઘવારી અને એમાંથી પરિણમતી ગુનાખોરી. હજુ મારે એમના એક ગ્રુપને મળવાનું તો છે આવતી કાલે, પણ એમણે જે રીતે મળવાનું આયોજન કર્યું છે તે સૂચક છે : શનિ-રવિ બે દિવસ એક દૂરના ગામડામાં મળવાનું છે. વાસ્તવિકતાની સામે જ બેસવાનું છે, જેથી સમજણ પણ બરોબર દિશામાં ચાલે. કૉલેજોમાં જે નથી શીખવા મળતું તે જોવા મળે તો રસ્તો શોધી શકાય.
અને મોટો વિશાળ વર્ગ છે ગામડાના ખેતમજૂર લોકોનો પોતાનો. એમની સમક્ષ જ્યારે મેં રજુઆત કરી કે તેઓ ત્યાં જ રેંટિયા-સાળ બનાવીને ત્યાં ઊગતા પાસ તથા રગમાંથી કાપડ બનાવી શકે અને ત્યાંના જ બજારમાં વેચી શકે તો બહારનું કપડું ખરીદવા તેમના ગામડાના લોકોને જે પૈસાની જરૂર પડે છે તે
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org