Karm Prakruti Part 01

SR No.: 005572
Original Sutra Author: N/A
Author: Kailashchandravijay
Publisher: Rander Road Jain Sangh
Total Pages: 550
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 14 MB

Page 314

બંધનકરણ - પ્રશ્નોત્તરી
૨૫૯
જવાબ-૬૮ જો કે અહીં ટીકામાં બેઈન્દ્રિયાદિક આઠ જીવભેદોના આયુષ્ય વિના સાત કર્મોના સ્થિતિસ્થાનો થકી જઘન્ય સ્થિતિબંધ અસંખ્યાતગુણ બતાવેલ છે, પરંતુ વિચાર કરતાં તમારા જણાવ્યા મુજબ સંખ્યાતગુણ આવે પણ અસંખ્યાતગુણ ન આવે કારણકે, પલ્યોપમના સંખ્યાતમા ભાગની અપેક્ષાએ બેઈન્દ્રિયાદિકનો જઘન્ય સ્થિતિબંધ સંખ્યાતગુણ જ છે. તે કર્મપ્રકૃતિ ચૂર્ણિથી જણાય છે, કે “નફળ્યો દિતિવન્યો સંઘેનુનો'' પ્રશ્ન-૬૯ બીજી પ્રકૃતિઓની જેમ આયુષ્ય કર્મની પ્રકૃતિઓમાં અનુકૃષ્ટિ તેમજ તીવ્ર-મંદતા કેમ બતાવેલ નથી ? જવાબ-૬૯ આયુષ્યકર્મની પ્રકૃતિઓમાં જઘન્ય સ્થિતિબંધ વગેરેમાં સ્થિતિબંધના જે અધ્યવસાયો છે તેની અપેક્ષાએ દ્વિતીયાદિક સ્થિતિસ્થાનમાં સર્વત્ર અસંખ્યાતગુણ સ્થિતિબંધના અધ્યવસાયો હોય છે. તેથી જ અન્ય પ્રકૃતિઓમાં જેમ પ્રથમ સ્થિતિસ્થાનના ૨સબંધ અધ્યવસાયો દ્વતીયાદિક સ્થિતિસ્થાનમાં જાય છે, તેમ આયુષ્ય કર્મની પ્રકૃતિઓના પ્રથમ સ્થિતિસ્થાનના રસબંધ અધ્યવસાયો દ્વિતીયાદિક સ્થિતિસ્થાનમાં જતા નથી. તેથી જ અનુકૃષ્ટિ અને તીવ્રમંદતા આયુષ્ય કર્મની પ્રકૃતિઓમાં બતાવેલ નથી. એમ લાગે છે. પ્રશ્ન-૭૦ નિકાચિત કર્મમાં કોઈપણ કરણ લાગતું નથી અને અવશ્ય ભોગવવું જ પડે એમ પ્રથમ નિકાચિત કરણની
વ્યાખ્યામાં બતાવેલ છે. તથા આઠમા ગુણસ્થાનકના અંતસુધી નિવ્રુત્ત અને નિકાચિત બંધ પણ ચાલુ હોય છે અને ૮મા ગુણસ્થાનકે પણ અંતઃકોડાકોડી સાગરોપમ પ્રમાણ સ્થિતિબંધ થાય છે, તો તે નિકાચિત કર્મોનો અંતર્મુહૂર્તમાં ક્ષય કરી આત્મા કેવળજ્ઞાન શી રીતે પામી શકે ?
જવાબ-૭૦ નિકાચિત કર્મમાં અપવર્નનાદિ કોઈપણ કરણો લાગતા નથી. પરંતુ અત્યંત તીવ્ર વિશુદ્ધ અધ્યવસાય દ્વારા કરાયેલ પ્રાયશ્ચિત આદિ તપશ્ચર્યાથી તેમજ શ્રેણિમાં પ્રાપ્ત થયેલ અપૂર્વ અધ્યવસાય સ્વરૂપ શુક્લધ્યાન વગેરેથી અંતર્મુહૂર્તમાં નિકાચિત કર્મોનો પણ ક્ષય કરી કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી શકે છે. અર્થાત્ નિકાચિત કર્મો ભોગવ્યા વિના ન જ છૂટે એમ માનવાનું નથી. આ બાબત વિશેષ જાણવાની ઈચ્છાવાળાએ અધ્યાત્મમત પરીક્ષા-પાનું-૫૪ તથા વિશેષાવશ્યક ભાષ્ય ગાથા ૨૧૫૪ની ટીકા જોવી.
વિશેષ પ્રશ્નોત્તરી માટે ૫.પૂ. મુનિ અભયશેખર વિજય મ.સા.ની કર્મપ્રકૃતિ પદાર્થ ભાગ-૩માં પેઈઝ નં.૧ થી ૬૫ના પ્રશ્નો જુઓ.
-: ઈતિ બંધનકરણ પ્રશ્નોત્તરી સમાપ્ત :-: પરિશિષ્ટ-૧ :
-: પ્રદેશબંધનું અલ્પબહુત્વ :
આજ ગ્રંથના બંધનકરણ ગાથા ૨૮ની ટીકામાં ઉત્કૃષ્ટ તેમજ જઘન્ય પદે ઉત્તરપ્રકૃતિઓ આશ્રયી જે દલિકનો વિભાગ બતાવેલ છે. તેમાં કોઇ કારણ બતાવેલ ન હોવાથી ભણનાર વર્ગને રસ પડતો નથી. અને બરાબર સમજાતું પણ નથી માટે કાંતો કોઇ ગોખીને માત્ર તૈયાર કરે અથવા તો કંટાળી જવાથી વાંચી લે છે. તેથી તેનું સ્પષ્ટીકરણ કરવામાં આવે તો ભણનારને સમજવામાં બહુજ સુગમ પડે અને આનંદ ઉત્પન્ન થાય, માટે કારણો સહિત તે અહીં બતાવેલ છે.
આ અલ્પબહુત્વ સમજવા માટે નીચેના નિયમો ખાસ યાદ રાખવા.
(૧) મૂલ કર્મને પ્રાપ્ત થયેલ દલિકનો અનંતમો ભાગજ અન્તર્ગત ૨હેલ સર્વઘાતી પ્રકૃતિને મળે છે. બાકી રહેલ તે કર્મનું અનંતગુણ દલિક તે વખતે તે કર્મની બંધાતી દેશઘાતી પ્રકૃતિને ભાગમાં આવે છે. તેથી કોઇપણ મૂળકર્મની અન્તર્ગત સર્વઘાતી પ્રકૃતિઓના ભાગમાં આવેલ લિકથી દેશધાતી પ્રકૃતિનનું દલિક સર્વત્ર અનંતગુણુ હોય
છે.
દૃષ્ટાંત તરીકે-જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ભાગમાં આવેલ દલિકનો અનંતમો ભાગ કેવળજ્ઞાનાવરણીયને મળે અને બાકી રહેલ અનંતગુણ દલિક મન:પર્યવજ્ઞાનાવરણીય આદિ ૪ દેશધાતી પ્રકૃતિઓને મળે છે તેથી કેવળજ્ઞાનાવરણીયને પ્રાપ્ત થયેલ દલિકથી મન:પર્યવજ્ઞાનાવરણીયને પ્રાપ્ત થયેલ દલિક અનંતગુણ હોય છે.