Page Text
________________
બંધનકરણ - સારસંગ્રહ
૨૪૩
ક્રમશઃ વિશેષાધિક વિશેષાધિક હોય છે. પુનઃ ત્યાંથી ધણાં સેંકડો સાગરોપમ સુધી અર્થાત્ પરાવર્તમાન અશુભ પ્રકૃતિઓનો ઉત્કૃષ્ટ દ્વિસ્થાનિક રસ બંધાય તેટલાં સ્થિતિસ્થાનો ક્રમશ: વિશેષહીન-વિશેષહીન હોય છે.
એ જ પ્રમાણે પરાવર્તમાન અશુભપ્રકૃતિઓના જઘન્ય ત્રિસ્થાનિક રસને બાંધનરા અને ધ્રુવબંધી પ્રકૃતિઓની સ્વભૂમિકાનુસાર મધ્યમ સ્થિતિને બાંધનારા જઘન્ય સ્થિતિસ્થાનથી ધણાં સેંકડો સાગરોપમ સુધીના દરેક સ્થિતિસ્થાનોમાં જીવો વિશેષાધિક અને પુનઃ ધણાં સેંકડો સાગરોપમ સુધી વિશેષહીન-વિશેષહીન હોય છે. અને પરાવર્તમાન અશુભપ્રકૃતિઓના જઘન્ય ચતુઃસ્થાનિક રસને બાંધનારા તેમજ ધ્રુવબધી પ્રકૃતિઓની સ્વભૂમિકાનુસાર ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિસ્થાનોમાંના જઘન્ય સ્થિતિસ્થાનથી ઘણાં સેંકડો સાગરોપમ સુધીના સ્થિતિસ્થાનોમાં જીવો ક્રમશઃ વિશેષાધિક અને ત્યારબાદ ઉત્કૃષ્ટ ચતુઃસ્થાનિક રસબંધ સુધીના ધણાં સેંકડો સાગરોપમ પ્રમાણ છેલ્લા સ્થિતિસ્થાનોમાં ક્રમશઃ જીવો વિશેષહીન-વિશેષહીન હોય છે.
(૨) પરંપરોપનિધા હવે પરંપરોપનિધાએ વિચારીએ તો પરાવર્તમાન શુભપ્રકૃતિઓના ચતુઃસ્થાનિક અને પરાવર્તમાન અશુભપ્રકૃતિઓના દ્વિસ્થાનિક રસને બાધતાં ધ્રુવબંધી પ્રકૃતિઓની જઘન્ય સ્થિતિ બંધાય છે, તે સ્થિતિસ્થાનનો બાંધનારા જેટલાં જીવો હોય છે, તેની અપેક્ષાએ તે પ્રથમ સ્થિતિસ્થાનથી પલ્યોપમના અસંખ્યાતા વર્ગમૂળોના જેટલાં સમયો હોય તેટલાં સ્થિતિસ્થાનો ઓળંગી પછીના સ્થિતિસ્થાનને બાંધનારા જીવો દ્વિગુણ હોય છે. અને ત્યાંથી પુનઃ તેટલાં સ્થિતિસ્થાનો ઓળંગી પછીના સ્થિતિસ્થાનને બાંધનારા જીવો દ્વિગુણ હોય છે.
એમ ઘણાં સેંકડો સાગરોપમ સુધી પલ્યોપમના અસંખ્યાતા વર્ગમૂળોના સમય પ્રમાણ સ્થિતિસ્થાનો ઓળંગી-ઓળંગી પછી-પછીના સ્થિતિસ્થાનને બાંધનારા જીવો દ્વિગુણ-દ્વિગુણ હોય છે. અને ત્યાર બાદ ધણાં સેંકડો સાગરોપમ સુધી ઉપરોકત સંખ્યા પ્રમાણ સ્થિતિસ્થાનોને ઓળંગી-ઓળંગીને પછી-પછીના સ્થિતિસ્થાનને બાંધનારા જીવો અર્ધ-અર્ધા હોય છે. એ જ પ્રમાણે પરાવર્તમાન શુભ-અશુભપ્રકૃતિઓના ત્રિસ્થાનિક અને ધ્રુવબંધી પ્રકૃતિઓની સ્વભૂમિકાનુસાર મધ્યમ સ્થિતિને બાંધનારા તેમજ પરાવર્તમાન શુભપ્રકૃતિઓના દ્વિસ્થાનિક અને પરાવર્તમાન અશુભપ્રકૃતિઓના ચતુઃસ્થાનિક રસને બાંધતા ધ્રુવબંધી પ્રકૃતિ જેટલી ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ બંધાય છે તે સ્થિતિસ્થાનોને બાંધનારા જીવો વિષે પણ સમજવું. કુલ દ્વિગુણવૃદ્ધિ અથવા હાનિના સ્થાનો પલ્યોપમના પ્રથમ વર્ગમૂળના અસંખ્યાતમા ભાગમાં રહેલ સમય પ્રમાણ હોય છે. અને તેનાથી એક દ્વિગુણવૃદ્ધિ અથવા હાનિના અંતરાલમમાં રહેલ સ્થાનો પલ્યોપમના અસંખ્યાતા વર્ગમૂળના સમય પ્રમાણ હોવાથી અસંખ્યાતગુણ છે.
--
મંદ પરિણામથી જે સ્થિતિસ્થાનો બંધાય છે, તે નિરાકારોપયોગ પ્રાયોગ્ય કહેવાય છે. અને જે સ્થિતિસ્થાનો તીવ્ર પરિણામથી બંધાય છે, તે સાકારોપયોગ પ્રાયોગ્ય કહેવાય છે. તે બન્ને પ્રકારના સ્થિતિસ્થાનો પરાવર્તમાન શુભ તેમજ અશુભ બન્ને પ્રકારની પ્રકૃતિઓના દ્વિસ્થાનિક રસબંધમાં હોય છે. અને ત્રિસ્થાનિક તેમજ ચતુઃસ્થાનિક રસ જે સ્થિતિસ્થાનોમાં પડે છે, તે બધા સ્થિતિસ્થાનો સાકારોપયોગ પ્રાયોગ્ય જ હોય છે. અર્થાત્ સાકોપયોગ પ્રાયોગ્ય સ્થિતિસ્થાનો દ્વિસ્થાનિકાદિ ત્રણે પ્રકારના રસબંધમાં હોય છે અને નિરાકારોપયોગ પ્રાયોગ્ય સ્થિતિસ્થાનો માત્ર દ્વિસ્થાનિક રસબંધમાં જ હોય છે.
હવે શુભાશુભ પરાવર્તમાન પ્રકૃતિઓના સ્થિતિબંધ આશ્રયી કુલ બાવીસ પ્રકારે સ્થિતિસ્થાનાદિ પદોનું અલ્પબહુત્વ બતાવે છે.
ત્યાં પરાવર્તમાન કે અપરાવર્તમાન કોઈપણ પ્રકૃત્તિના ચતુઃસ્થાનિક, ત્રિસ્થાનિક અને દ્વિસ્થાનિક રસબંધ પ્રાયોગ્ય જેટલાં સ્થિતિસ્થાનો છે. તે સ્થિતિસ્થાનોમાંના જે સ્થિતિસ્થાનને બાંધનારા જીવો સૌથી વધારે હોય છે તે સ્થિતિસ્થાનને યવમધ્ય કહેવાય છે. અને તે સ્થિતિસ્થાનથી સમય-સમયની વૃદ્ધિવાળા જે સ્થિતિસ્થાનો છે તે યવમધ્યથી ઉપરના સ્થિતિસ્થાનો કહેવાય છે, અને તે સ્થિતિસ્થાનથી સમય-સમયની હાનિવાળા જે સ્થિતિસ્થાનો છે તે યવમધ્યથી નીચેના સ્થિતિસ્થાનો કહેવાય છે. એમ સર્વત્ર સમજવું.
ત્યાં (૧) પરાવર્તમાન સાતાવેદનીય વગેરે શુભપ્રકૃતિઓના ચતુઃસ્થાનિક યવમધ્યથી નીચેના જે સ્થિતિસ્થાનો છે તે સૌથી અલ્પ છે, તેના કરતાં (૨) એજ સાતાવેદનીય વગેરે શુભ પરાવર્તમાન પ્રકૃતિઓના ચતુઃસ્થાનિક યવમધ્યથી ઉ૫૨ના સ્થિતિસ્થાનો સંખ્યાતગુણ છે. તે થકી (૩) એજ પ્રકૃતિઓના ત્રિસ્થાનિક યવમધ્યથી નીચેના અને
For Personal & Private Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005572 |
| Book Title | Karm Prakruti Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kailashchandravijay |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | |
| Total Pages | 550 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |