________________
સર્ગ - ૧૩ .
રિશે.
પાંડવ ચરિત્રમ્ દ્રોણ, ભગદત્ત વગેરે અનેક સુભટોના સમૂહોને યુદ્ધ મેદાનમાં છોડીને સંધ્યા સમયે પહેરગીરોથી યુદ્ધના આરંભનો પ્રતિષેધ થતાં પોતાની છાવણીમાં આવી ગયા. એ પ્રમાણે અર્જુન પણ ધૃષ્ટદ્યુમ્નાદિ સહિત સૈન્ય સાથે સંધ્યા સમયે ભગદત્તના વધથી જય પામેલો સાગરમાં નદીનો પ્રવાહ જેમ જાય તેમ પોતાના સૈન્યની છાવણીમાં આવ્યો. બારમો દિવસ પસાર થયો. . આ બાજુ પાંડવોના ગુપ્તચરોએ રાત્રે આવીને કૌરવ સેનાની વાર્તા આ પ્રમાણે કહી : “હે રાજેન્દ્ર! ભગદત્તના વધથી ક્રોધિત થયેલો ભારદ્વાજ આપના ગુરુ (વડીલ) યુધિષ્ઠિરને લઈ જવા માટે પ્રભાતે ચક્રવૂહની રચના કરશે.” એ રીતે ગુપ્તચરે કહેલું સાંભળીને ચક્રવ્યુહને ભેદવાની વિધિ વિશે બધા પાંડવોએ અર્જુન સાથે વિચાર-વિમર્શ કર્યો. તે બધા પાંડવોના જોતાં અભિમન્યુ બોલ્યો : “હે તાત ! તમારા પ્રવાસ વખતે દ્વારિકામાં રહેલા મેં એક દિવસ કૃષ્ણની સભામાં કોઈથી પણ કહેવાતા ચક્રવ્યુહના પ્રવેશને સાંભળ્યો. પરંતુ બહાર નીકળવાનો નથી સાંભળ્યો. આથી હું ચક્રવ્યુહમાં પ્રવેશને જાણું છું.” તે સાંભળીને ભીમે કહ્યું : “અમે ચારેય ભાઈઓ સુભટોને ભેદીને ગમે તેમ કરીને ચક્રવ્યુહ ભેદીને બહાર આવીશું. તમો ચક્રવ્યુહની ચિંતાથી દૂર રહો. અર્થાત્ ચિંતા કરશો નહિ.”
અભિમન્યુની સાથે ચક્રવ્યુહ ભેદીને જય પ્રાપ્ત કરીશું. ભીમે કહેલું તે સાંભળીને આનંદ પામેલા બધાય રાજાઓ રાત્રિએ પોતપોતાના સ્થાને ગયા. સવારે યુધિષ્ઠિર અને અભિમન્યુની રક્ષા માટે અર્જુન–ભીમાદિ ભાઈઓને રાખીને–નિયોજીને જાતે જ સંસતકના જયને માટે ગયો. આ બાજુ સર્વ સૈન્યથી પરિવરેલા દ્રોણાચાર્ય કુરુક્ષેત્રની ભૂમિ પર આવી ગયા. ત્યાં આવીને યુધિષ્ઠિરને પકડવાની ઇચ્છાથી દુઃખે કરી પાર પમાય તેવો સંસારચક્ર સમાન ચક્રવ્યુહ રચ્યો. પાંડવો પણ અભિમન્યુને આગળ કરીને રણભૂમિ પર આવી ગયા.
પછી બંને સૈન્યનું મહાન યુદ્ધ થયું. અભિમન્યુને આગળ કરીને સુભટોથી પરિવરેલા ચારેય પાંડવોએ બાણવર્ષા કરી ચક્રવ્યુહને ભેદી નાખ્યો. - જેમ યમ જેવા તે પાંચેયે (પાંડવોએ) દ્રોણને કર્મની જેમ જીતીને સંસારચક્રની જેમ દુર્ભેદ ચક્રવૂહ ભેદી નાખ્યો.
અભિમન્યુ સહિત યુદ્ધ કરતા ચારેય પાંડવોને જયદ્રથે અટકાવ્યા. તેને (જયદ્રથને) જીતીને અભિમન્યુ ચક્રવ્યુહની મધ્યમાં પ્રવેશી ગયો. અભિમન્યુ એકલો હોવા છતાં પણ અનેક સુભટોને યુદ્ધમાં હણે છે.
જેમ તોફાને ચડેલો મહાસમુદ્ર બધાય પર્વતોને ભીંજવી નાખે છે, તેમ તે અભિમન્યુ એકલો હોવા છતાં પણ યુદ્ધ મેદાનમાં કોડો સૈનિકોને હણે છે.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org