Page Text
________________
કરવા માટે સાંખ્યાચાર્ય ઈશ્વરકૃષ્ણ નીચે પુરુષ ત્રિગુણાતીત અને અલિપ્ત છે. તેનું પ્રમાણે દલીલ રજુ કરે છે.
અસ્તિત્વ માત્ર શબ્દ પ્રમાણુથી સિદ્ધ થાય સંપાપરાર્થત્યાત્ ત્રિશુળવિવાધિષ્ઠાનાતુ છે, અન્ય કઈ પ્રમાણુથી નહી. પુરુષોડરિત મોમાયા– વાર્થ પ્રવૃત્તો / પુરુષ નિત્ય છે. તેને ઉત્પત્તિ કે નાશ
સંઘાત પરાર્થે હોવાથી, ત્રિગુણાદિથી નથી. પ્રકૃતિથી અલગ પોતાના સૂમરૂપે તે વિપરીત હવાથી, અધિષ્ઠાનથી, ભેસ્તાભાવથી સર્વવ્યાપી છે જ્યારે પુરુષને ખ્યાલ આવે છે અને મેક્ષ માટે પ્રવૃત્તિ હોવાથી પુરૂષનું કે તે જડ પ્રકૃતિના પ્રપંચમાં ગૂંચવાય છે અસ્તિત્વ સિદ્ધ થાય છે.”
ત્યારે તે તેનાથી મુક્ત થવા પ્રયત્નશીલ બને સૃષ્ટિની રચના અને તેના સંચાલન પ્રત્યે છે અને વિવેક યુક્ત જ્ઞાનથી પુરુષ મુક્ત ધ્યાન આપવાથી ઉપરોક્ત પાંચ ચિન્હ એવાં થાય છે. તે ઉદાસીન બને છે. આ અવસ્થા દેખાય છે કે જેમને લીધે જડ પ્રકતિ સિવાય સાંખ્ય દૃષ્ટિએ કૈવલ્યાવસ્થા અથવા મુક્તાએક ચેતન તત્વનું અસ્તિત્વ સ્વીકારવું વસ્થા છે.
ગ દશનથી આત્મા સંબંધી પુરુષનું (આત્માનું અસ્તિત્ત્વ સિદ્ધ થયા વિચારણા નીચે મુજબ છે. જીવાત્મા વિવિધ પછી આત્માના સ્વરૂપને પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થાય પ્રકારનાં કર્મ કરતા હોવાથી તેનાં શુભાશુભ છે. આ સંબંધમાં વેદાંતની માન્યતા એવી ફળને ભોક્તા બને છે. જીવાત્મા પૂર્વજન્મના છે કે, બધા આત્માઓ પરમાત્મામાંથી આવિ- સંસ્કાર (આશા)થી પ્રભાવિત હોય છે. ભાવ પામ્યા છે અને તેમાં જ લીન થાય છે. પુરુષ ત્રણ પ્રકારના છે, (૧) બદ્ધ, (૨) સાંખ્ય આ સિદ્ધાતને સ્વીકારતું નથી. પરંતુ મુક્ત, (૩) પ્રકૃતિ લીન, બદ્ધ પુરુષ કર્મ તે દરેક જીવાત્માની સ્વતંત્ર સત્તાને માને બંધનમાં ફસાયેલા છે, મહાપુરુષ પહેલાં છે. તેથી ઈશ્વરકૃષ્ણ પ્રતિપાદન કરે છે કે બંધન યુક્ત હતે. પરંતુ હવે દુઃખમાંથી "जननमरण करणानां नियमात् युगपत् प्रवृत्तेश्च ।
ના મુક્ત થયેલ છે. પ્રકૃતિલીન પુરુષ આગલા पुरुषबहुत्वं सिद्ध त्रगुण्यविपर्यया चैव ॥"
જન્મમાં બંધન પ્રાપ્ત કરી શકે છે. -સાં. વ. ૨૮
ઈશ્વર આ સર્વથી ભિન્ન છે. કલેશ, અર્થાત્ જન્મ, મરણ અને ઈન્દ્રિયો કર્મ, વિપાક (કર્મફળ), તથા આશય અલગ અલગ હેવાથી, નિયમથી અને
(સંસ્કાર ) થી ઈશ્વર અપ્રભાવિત રહે છે, તે બધા લોકો સાથે એક કામ ન કરી શકતા નિત્ય મુક્ત પુરુષ છે. તેને માટે શ્રુતિનું હેવાથી પુરુષ બહુત્વ સિદ્ધ થાય છે.”
પ્રમાણે છે. ઉપરોક્ત લક્ષણ “બદ્ધ પુરુષનાં છે. પૂર્વ મીમાંસાના મત પ્રમાણે શરીર, બદ્ધ પુરુષ પ્રકૃતિથી યુક્ત થઈ જીવરૂપે જન્મ ઈન્દ્રિયો વગેરેથી ભિન્ન આત્માની સત્તા છે. -મૃત્યુના ચક્રમાં ફસાયે છે. પરંતુ મુક્ત વેદ કહે છે કે, “ચમન હો જાતિ ”
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005569 |
| Book Title | Jambudwip Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vardhaman Jain Pedhi |
| Publisher | Vardhaman Jain Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 250 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 6 MB |