Page Text
________________
૧૩૪
કૌટિલ્ય ‘અર્થશાસ્ત્ર’ : દાર્શનિક-સાંસ્કૃતિક પરીક્ષણ
કે પ્રજ્ઞા અને શાસ્ત્રરૂપી ચક્ષુવાળો રાજા થોડા જ પ્રયત્નથી મંત્રને ખપમાં લેવા અને ઉત્સાહશક્તિ અને પ્રભુશક્તિ ધરાવતા શત્રુઓને સામાદિ ઉપાયોથી અને યુક્તિઓ તેમ જ
मिया विद्याथी २५ ४१। शक्तिमान् होय छे."). १७. विद्याविनयहेतुः इन्द्रि यजयः कामक्रोधलो भमानमदहर्ष त्यागात् कार्य: । कर्ण -
त्वगक्षिजिह्वाघ्राणेन्द्रियाणां शब्दस्पर्शरूपरसगन्धेष्वविप्रतिपत्तिः इन्द्रियजयः । शास्त्रार्थानुष्ठानं वा।
- अर्थ. १.६.१,२ १८. कृत्स्नं हि शास्त्रमिदमिन्द्रियजयः । - अर्थ. १.६.३ १८. विद्यानां तु यथास्वमाचार्यप्रामाण्याविनयो नियमश्च । - अर्थ. १.५.६ २०. श्रुताद्धि प्रज्ञोपजायते । प्रज्ञया योग: । योगादात्मवत्ता इति विद्यासामर्थ्यम् । – 'अर्थ. १.५.२६
शुश्रूषाश्रवणग्रहणधारणविज्ञानोहापोहतत्त्वाभिनिविष्टबुद्धि विद्या विनयति, नेतरम् । – अर्थ. १.५.५ शुश्रूषा श्रवणं चैव ग्रहणं धारणं तथा ।
ऊहापोहोऽर्थविज्ञानं तत्त्वज्ञानं च धीगुणाः ॥ २3. धर्माधर्मों त्रय्याम्, अर्थानौँ वार्तायाम्, नयापनयौ दण्डनीत्याम् । बलाबले चैतासां
हेतुभिरन्वीक्षमाणा आन्वीक्षिकी लोकस्योपकरोति । व्यसनेऽअभ्युदये च बुद्धिमवस्थापयति । प्रज्ञावाक्यक्रियावैशारद्यं च करोति । – अर्थ. १.२.११ प्रदीपः सर्वविद्यानामुपायस्सर्वकर्मणाम् ।
आश्रयः सर्वधर्माणां शश्वदान्वीक्षिकी मता ॥ - अर्थ. १.२.२२ २५. आन्वीक्षिकी-त्रयी-वार्तानां योगक्षेमसाधनो दण्डः । - अर्थ. १.४.३
"अर्थ एव प्रधान'' इति कौटिल्य: । अर्थमूलौ हि धर्मकामाविति । - अर्थ. १.७.६,७ २७. .....दण्डनीतिः अलब्धलाभार्था, लब्धपरिरक्षणी, रक्षितविवर्धनी, वृद्धस्य तीर्थेषु प्रतिपादनी च ।
- अर्थ. १.४.२ . २८. ४ो ५२ टि५ . त्रीहुँ २२९१. २८. पराञ्चि खानि व्यतृणत्स्वयंभूस्तस्मात्पराङ् पश्यति नान्तरात्मन् । – कठोपनिषद् २.४.१
शमव्यायामौ योगक्षेमयोोनिः । कर्मारम्भाणां योगाराधनो व्यायामः । कर्मफलोपभोगानां क्षेमाराधनश्शमः । शमव्यायामयोर्योनिष्पाड्गुण्यम् । क्षयः स्थानं वृद्धिरियुदयास्तस्य । मानुषं नयापनयौ, दैवमयानयौ । दैवमानुषं हि कर्म लोकं यापयति । अदृष्टकारितं दैवम् । तस्मिन्निष्टेन
30. शमव्याचा
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005552 |
| Book Title | Kautiliya Arthashastra Darshanik Sanskrutik Parikshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nitin R Desai |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 374 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |