Page Text
________________
પ્રકરણ ત્રણ
૫૩
તેમને હરાવ્યા પછી અને પશ્ચિમ તરફ સ્થળાંતર કરતા પહેલાં, પાડ્યા હતા (સુધાકર, પૃષ્ઠ ૧૧). ૪૦. નાના યુએચી લોકોને કેટલાક ‘તોચારી’ સાથે સરખાવે છે (ટાર્ન, ગ્રીબેઇ., પૃષ્ઠ ૧૧૦). તો કેટલાક
સમગ્ર યુએચી જાતિને ‘તોચારી’ સાથે સરખાવે છે (નારાયણ, ધ ઇન્ડો ગ્રીક્સ, પૃષ્ઠ ૧૩૨). તોચારી એ જ સીથિયન છે એમ ફોન લોઈ ઝેન્દ નોંધે છે (સીપી., પૃષ્ઠ ૪૪-૪૭). જો કે નારાયણ આ વિશે શંકા દર્શાવે છે (સદર, પૃષ્ઠ ૧૩૨-૧૩૩); કારણ કે તોચારી અથવા યુએચી એ તો શક લોકોના કટ્ટર દુશ્મનો હતા જે શકોને સીથિયન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. તોચારી શક ભાષા બોલતા તેથી શક હતા એમ કહી નહીં શકાય, કારણ બર્બર આક્રમણકારો વારનવાર જે પ્રદેશમાં જતા
અને વસતા તે પ્રદેશની ભાષા શીખી લેતા હતા (એજન). ૪૧. ગ્રીક અને લેટીનમાં આ નદીને કસાર્ટસ (Jaxartes) કહે છે. અરબીમાં એના માટે “સૈહૂન' શબ્દ
નિર્દિષ્ટ છે. એનું સંસ્કૃત રૂપ “રસા” અથવા “રહા' હતું. ૪૨. સઈ એટલે સક અને વાંગ (એ ચીની ભાષાનો શબ્દ છે) એટલે સ્વામી, સરદાર, રાજા (રાયચૌધરી,
પોહિએઇ., પૃષ્ઠ ૪૩૧-૩૨). આથી “સઈ-વાંગ” એટલે સક રાજા, સક સરદાર, સક મુરુડ કે સક સ્વામી- આ બધાં શબ્દાંતરો એક જ અર્થવાચક છે. (વિજયેન્દ્રસૂરિ, રુદ્રદામાં, પૃષ્ઠ ૧૨). આપણી પરંપરા અને પ્રણાલિકા મુજબ સાઈ-વાંગ શક-મુરુડ તરીકે જાણીતા હતા. (મોરિ., પૃષ્ઠ ૪૬૪). સ્ટેન કોનો પણ આ મત સ્વીકારે છે. (કૉઈઈ., ૫.૨, ભાગ ૧ પ્રસ્તાવના પૃષ્ઠ ૨૦). ફેંકે (સુધાકર, પૃષ્ઠ
૧૨) અને ટાર્ન (ગ્રીબેઇ, પૃષ્ઠ ૨૭૬, પાદનોંધ ૪) પણ કોનોનો મત સ્વીકારે છે. ૪૩. લેવી શરૂઆતમાં કિપિનને કાશ્મીર સાથે સરખાવે છે, પણ સ્ટેન કોનો તેનો વિરોધ કરે છે (એઇ.,
૫. ૧૪, પૃષ્ઠ ૨૯૧) અને કિપિનને કાપિશ સાથે સરખાવે છે (સદર, પૃષ્ઠ ૨૯૦; જરૉએસો, ૧૯૧૨, પૃષ્ઠ ૬૮૪ અને ૧૯૧૩, પૃષ્ઠ ૧૦૫૮). લેવી પછીથી કિપિનને કાપિશ તરીકે ઓળખાવે છે, જેની સાથે સ્મિથ સંમત થાય છે (જરૉએસો., ૧૯૦૩, પૃષ્ઠ ૨૮, પાદનોંધ ૨). રેપ્સન પણ કિપિનને કપિશ (કાફિરિસ્તાન) માને છે (ક્રહિઈ, પુ. ૧, પુષ્ઠ પ૬૭). ચીની લેખકો કિપિનને કાબૂલથી ભિન્ન માને છે. (જરૉએસો., ૧૯૦૩, પૃષ્ઠ ૨૮, પાદનોંધ ૨). કનિંગહમ કાફિરિસ્તાનને કાપિશનો એક ભાગ ગણે છે (એજન, પૃષ્ઠ ૧૮). ગાંધાર એ કિપિનનો પૂર્વ તરફનો પ્રદેશ હતો એમ રાયચૌધરી નોંધે છે (પોહિએઈ, પૃષ્ઠ ૪૩૨). કણિષ્કના દરબારમાં એક ચીની રાજાને બાનમાં પકડી રાખવામાં આવ્યો હતો. તેણે વસંત અને શરદ ગાંધારમાં, ઉનાળો કાપિશમાં અને શિયાળો ભારતમાં ગાળ્યો હતો (હિઈ.,પૃષ્ઠ પપપ અને એઇયુ, પૃષ્ઠ ૧૪૨ પાદનોંધ ૧). વધુ વિગતો વાસ્તુ જુઓ
યર્ન, ગ્રીબેઇ., પરિશિષ્ટ ૯, પૃષ્ઠ ૪૬૯-૭૦. ૪૪. નારાયણ, ધ ઈન્ડો ગ્રીક્સ, પૃષ્ઠ ૧૩૪; ટાર્ન, ગ્રીબેઇ., પૃષ્ઠ ૨૭૭; વુલી (Wylie) નોટ્સ ઑન ધ
વેસ્ટર્ન રિજિયન્સ, ભાગ ૧, પૃષ્ઠ ૩૪. ૪૫. આમૂદરયા નદીની દક્ષિણે આવેલો આ દેશ હાલ અફઘાનિસ્તાનમાં છે. શકોએ પોતાના
દેશાંતરંગમનમાં બાલિંક દેશ જીતેલો કે કેમ તે પ્રશ્ન છે (સુધાકર, પૃષ્ઠ ૧૬). ટાને શકોની બાલિક ઉપરની ચડાઈને કલ્પિત કથા લેખે છે (ગ્રીબેઇ., પૃષ્ઠ ૨૮૩). કહેરી લેખના આધારે ભારતીય વિદ્વાનો શકોને બાહ્નિક સાથે સંલગ્નિત કરે છે. આ લેખમાં ઉલ્લિખિત “કાઈમક' શબ્દ ઈરાનમાં આવેલી કાર્દમ નદી ઉપરથી ઉદ્ભવ્યો હોવાનું સ્વીકારીને, રામાયણના ઉત્તરકાંડમાંના કાર્દમક રાજાઓને બાહિક સાથે સરખાવે છે (રાયચૌધરી, પોલિએઇ., પૃષ્ઠ ૪૩૭, પાદનોંધ ૨). રોલિનસન (બેક્ટ્રિઆ, પૃષ્ઠ ૧૩) જસ્ટીનના આધારે બાહ્નિકનું સામ્રાજ્ય સાથિયનોએ સ્થાપ્યું હતું એવી નોંધ આપે છે. શકો બાહ્નિક આવી વસ્યા, જેથી બાલિકના યવન રાજયનો અંત આવ્યો (ચટ્ટોપાધ્યાય,
અહિનોઇ., પૃષ્ઠ ૫૦). ૪૬. ફોન લોહુઈઝેન્ડ, સીપી., પૃષ્ઠ ૩૦.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005551 |
| Book Title | Kshatrapkalin Gujarat Itihas ane Sanskruti |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rasesh Jamindar |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 464 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |