Page Text
________________
રર૬
)
न्यायावतार - श्लो० २९ सकलासुमतामधुनैव ३०१मुक्ततावाप्तेः, लक्ष्यते च तत्कथंचित्, इतरथा सुषुप्तदशावत् सर्वव्यवहारोच्छेदप्रसङ्गात्, इत्येकस्यापि संवेदनस्य लक्षितालक्षितत्वेनानेकान्तप्रतिभासो दुःशकोऽपह्नोतुमिति ज्ञानवाद्यप्यस्य हेतोरसिद्धताविर्भावनं प्रति तूष्णीमासीत् ।।
२०५. शून्यवादिनः समस्ताभावादसिद्धोऽनेकान्तप्रकाश इति चेन्न, ३०२तस्यापि प्रमाणप्रमेयाभावेन सर्वाभावावेदनं समस्ति, अन्यथाप्रमाणकं सर्वं सर्वत्र विद्यते इति परस्यापि वदतो न वदनभङ्गः स्यात्, ३०३तदभ्युपगमेऽभ्युपगमक्षतिः । तयोश्च दर्शितवदनेकान्तप्रकाश
-૦જાયરશ્મિ – થવાની આપત્તિ આવશે. તત્ત્વજ્ઞાનની ઉત્પત્તિ થવી તે જ મુક્તિ છે. તમારા મતે તત્વ જ્ઞાનાદ્વૈત છે, તેથી તેનું જ્ઞાન જેને થાય તેની મુક્તિ થઈ જવી જોઈએ, પરંતુ તમારા જેવા જીવો તો હજી સંસારી સ્વરૂપે જ દેખાય છે. વળી બીજી બાજું સંવેદન પોતે કથંચિત્ લક્ષિત = અનુભવાય છે, જો તેમ ન સ્વીકારવામાં આવે અર્થાત્ જ્ઞાન જો અનુભવાતું ન હોય તો પછી સુષુપ્ત દશાની જેમ જ્ઞાનના બળે થતાં જગતના સર્વવ્યવહારોનો નાશ થઈ જશે. આમ એક જ સંવેદનને વિષે લક્ષિત અને અલક્ષિતપણું હોવાના કારણે, અનેકાન્તના પ્રતિભાસને તમે ખોટો પાડી ન શકો. આ પ્રમાણે જ્ઞાનવાદીઓને પણ પરસ્પર અભિન્ન અનેક ધર્મોથી યુક્ત વસ્તુનો જ પ્રતિભાસ થાય છે, એવા હેતુને વિષે અસિદ્ધતાનું આવિર્ભાવન કરવાને વિષે મૌન રહેવું જ શ્રેયસ્કર છે.
૦ (૨૦૫) શૂન્યાદ્વૈતવાદીઓને અનેકાન્તની ઉપપત્તિ ૦ બૌદ્ધ દર્શનના અનુયાયી, શૂન્યપણાને સ્વીકારનારા, શૂન્યવાદીઓ આ જગતમાં જ્ઞાન, અર્થ વગેરે કોઈનું પણ અસ્તિત્વ સ્વીકારતા નથી, આ પરિસ્થિતિ હોવાથી અનેકાન્તનો પ્રતિભાસ તમે શેમાં કરાવશો? તેથી તમારા વડે કહેવાયેલો હેતુ અસિદ્ધતાને ધારણ કરે છે પરંતુ શુન્યવાદીઓ વડે કહેવાયેલી આ અસિદ્ધતા યોગ્ય નથી. શૂન્યવાદીઓ પ્રમાણ- પ્રમેય સ્વીકારતા ન હોવાથી, સર્વ પદાર્થોનો અભાવ છે એમ બોધ કરી શકતા નથી. જો પ્રમાણ-પ્રમેયના અસ્તિત્વને સ્વીકાર કર્યા વિના સર્વ વસ્તુનો અભાવ કહે, તો પછી પ્રમાણ વિના જ સર્વ વસ્તુઓ સર્વ ઠેકાણે રહે છે, એવું કહેનારા સાંખ્યનું મોઢું બંધ થઈ શકશે નહીં, અર્થાત્ તેનું ખંડણ નહીં કરી શકો અને પ્રમાણ-પ્રમેયભાવને જો તમે સ્વીકારશો, તો પછી સર્વ પદાર્થોનો અભાવ છે એ માન્યતાની ક્ષતિ થઈ જશે. પ્રમાણ અને પ્રમેયનો સ્વીકાર કરશો, તો પૂર્વની જેમ બાહ્ય-અત્યંતર સર્વ પદાર્થોમાં અનેકાન્તનો પ્રકાશ ફેલાયેલો છે. તેથી અનેકાન્તવાદી વડે કહેવાયેલા હેતની અસિદ્ધતા કોઈપણ રીતે સિદ્ધ થઈ શકતી નથી.
–अर्थसंप्रेक्षण(३०१) मुक्ततावाप्तेरिति तत्त्वज्ञानोत्पत्तिर्मुक्तिः इति मुक्तिलक्षणाभिधानात्, तत्त्वं च ज्ञानाद्वैतमेवेति तेषामभिप्रायः ।। (३०२) तस्यापीति । शून्यवादिनः परस्यापि सांख्यस्य । (३०३) तदभ्युपगमे प्रमाणप्रमेययोरङ्गीकारे ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005549 |
| Book Title | Nyayavatara |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Saumyangratnavijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2011 |
| Total Pages | 408 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |