Page Text
________________
૨૧૬
न्यायावतार 10 तत्र प्रतिभासमानत्वात्, इह यद्यत्र प्रतिभाति, तदेव तद्गोचरतयाभ्युपगन्तव्यम् । तद्यथा२७ निरादीनवनयनप्रभवदर्शने प्रतिभासमानं पाटलतया जपाकुसुमं तथैव तद्गोचरतयाभ्युपगम्यते, परस्पराविभक्तानेकस्वभावाक्रान्तमूर्तिकं च बहिरन्तश्च वस्तु सर्वप्रमाणेषु प्रथते इति, अतस्तदेव तेषां गोचरः |
१९४. २०५न चेतरेतरविशकलितधर्मिधर्मभाववादिभिः कणभक्षाक्षपादशिष्यकैस्तावदस्य हेतोरसिद्धतादिदोषः प्रतिपादयितुं शक्यः, तदभ्युपगममन्तरेण स्वाभिप्रेतवस्तुनोऽवस्थानाभावात्। तथा हि-एकस्मिन् धर्मिणि बहवो धर्मास्ततो भिन्नतनवः कथं वर्तेरन् ? भेदाविशेषेण सर्वत्र तद्वृत्तिप्रसङ्गात् 'तत्रैव तेषां समवायान्नान्यत्र वर्तन्ते इति चेत्, ननु सोऽपि समवायो
–૦ચાયરશ્મિ – પ્રતિભાસિત થતું એવું જાસુદનું ફુલ જ તે જ્ઞાનનો વિષય છે એમ સ્વીકાર કરવામાં આવે છે, તે જ પ્રમાણે પરસ્પરથી કથંચિત્ અભિન્ન, અનેક સ્વભાવથી યુક્ત સ્વરૂપે જ, બાહ્ય-આત્યંતર સર્વ વસ્તુઓ સર્વપ્રમાણમાં વિષય બને છે. તેથી પ્રમાણના વિષય તરીકે અનેકાન્તાત્મક વસ્તુને જ સ્વીકારવી જોઈએ.
૦ પ્રયુક્ત હેતુમાં અસિદ્ધતાનું નિરાકરણ ૦ (૧૯૪) મિથ્યાત્વથી વાસિત અંતઃકરણવાળા એવા કણાદ અને અક્ષપાદ ઋષિના શિષ્યો, ધર્મધર્મીને અત્યંત ભિન્ન સ્વરૂપે માને છે. તેથી ‘પરસ્પર અભિન્ન એવા ધર્મોથી યુક્ત વસ્તુનો પ્રતિભાસ થાય છે, આ હેતુમાં તેઓ અસિદ્ધતાનું ઉદુભાવન કરે, તો તેઓના કહેવા માત્રથી અમારો હેતુ કાંઈ અસિદ્ધ થઈ જતો નથી, ઊલટાનું કથંચિત્ પરસ્પર અભિન્ન એવા ધર્મોને સ્વીકારવામાં ન આવે, તો પછી તમને અભિપ્રેત એવી વસ્તુની પણ સિદ્ધિ થઈ શકતી નથી. તે આ પ્રમાણે - એક જ ધર્મીમાં તેનાથી ભિન્ન એવા અનેક ધર્મો તેમાં જ કેવી રીતે રહેશે, કારણ કે આ ધર્મો જેમ પ્રસ્તુત ધર્મીથી અત્યંત ભિન્ન છે, તેમ અન્યથી પણ ભિન્નપણું સમાન રૂપે હોવાના કારણે, જેમ તે આ ધર્મમાં રહે છે તેમ સર્વત્ર તે ધર્મોને રહેવાનો પ્રસંગ આવશે.
નૈયાયિક- અમારે સર્વત્ર તે ધર્મોને રહેવાનો પ્રસંગ નહીં આવે, કારણ કે ભલે તે ધર્મો ધર્મીથી ભિન્ન હોય, છતાં પણ તેમનો સમવાય સંબંધ તે જ ધર્મી જોડે રહેલો છે. અન્ય જોડે નહીં. તેથી તે ધર્મો એક જ ધર્મીમાં રહેશે, સર્વત્ર નહીં.
-अर्थसंप्रेक्षण(२७८) निरादीनवेति । आदीनवो दोषः । (२७९) इतरेतरेत्यादि । विविधानि शकलानि येषां तानि विशकलानि, तानि करोतीति इनि विशकल्यन्ते पृथक्क्रियन्ते स्मेति कर्मणि क्तः, विविधानि शकलानि संजातानि येषामिति तारकादेराकृतिगणत्वात् इतच्प्रत्ययो वा, तत इतरेतरं विशकलिताविति विशेषणसमासे तेषां धर्मधर्मिभावं वदन्तीत्येवंशीलास्तैः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005549 |
| Book Title | Nyayavatara |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Saumyangratnavijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2011 |
| Total Pages | 408 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |