Page Text
________________
૩૭૪
सिद्धान्तलेशसम्प्रहः -__ अन्यस्तु दृष्टिरेव विश्वसृष्टिः । दृश्यस्य दृष्टिभेदे प्रमाणाभावात् । - 'ज्ञानस्वरूपमेवाहुर्जगदेतद्विचक्षणाः । .. .....
अर्थस्वरूपं भ्राम्यन्तः पश्यन्त्यन्ये कुदृष्टयः ॥' इति । स्मृतेश्चेति सिद्धान्तमुक्तावल्यादिदर्शितो दृष्टिसृष्टिवादः ॥
બીજે દસૃષ્ટિવાદ સિદ્ધાન્તમુક્તાવલી આદિમાં બતાવ્યો છે– દષ્ટિ જ વિક સૂષ્ટિ છે કારણ કે દશ્ય પદાર્થના દ્રષ્ટિથી ભેદને વિષે કઈ પ્રમાણુ નથી. અને સ્મૃતિ છે કે
- “વિચક્ષણ માણસે આ જગતને જ્ઞાનસ્વરૂપ જ કહે છે. બીજા ખરાબ દષ્ટિવાળાં (–અર્થાત્ બે ટા તર્કથી જેમની દષ્ટિ દ્રવિત થઈ છે તેવા) ભ્રમમાં ५.तां तेन (स्वतन्त्र) अथ२१३५ गुथे छ."
વિવરણ : પ્રકાશાનન્દની સિદ્ધાન્તમુક્તાવલી આદિ ગ્રંથમાં પ્રતિપાદિત દષ્ટિસૃષ્ટિવાદને જે બીજો પ્રકાર છે તેનું હવે નિરૂપણ કરે છે. આ પ્રકાર અનુસાર દૃષ્ટિ, સ્વપ્રકાશ જ્ઞાનસ્વરૂપ દશન એ જ વિશ્વસષ્ટિ છે, દષ્ટિસમકાલીન કે અન્ય પ્રપંચષ્ટિ નથી. દશ્યપ્રપંચની સાથે તાદામ્યવાળું જ્ઞાનરવરૂપ જ પ્રપંચના આદ્ય ક્ષણથી અવછિન્ન થતાં તેની સમિટ કહેવાય છે. દશ્ય પદાર્થ દૃષ્ટિથી ભિન્ન સત્તાવાળું છે એમ માનવા માટે કઈ प्रमाण नथी. टिया ४श्य लिन्न होय. तो 'सन् घटः 'त्या३ि५थी सत् ३५ जान भने ઘટે આદિના સામાનાધિકરણ્યનું જ્ઞાન ન થાય, સ્મૃતિ પણ કહે છે કે બેટા તકથી જે બ્રાન્ત થયા છે તેવા જ જગતને જ્ઞાનસ્વરૂપસતાથી સ્વતંત્ર ભિન્ન સત્તાવાળું માને છે. આમ ભેદરટિની નિંદા કરીને દૃષ્ટિ અને દશ્યની અભિન્ન સત્તા સિદ્ધ કરી છે. કૃષ્ણાનંદતીર્થ
छ । 'स्मृतेश्व'मां चा अभिप्रेत छे । श्रुति३५ प्रमाण ५५ छ, .त. 'चिद्ध द सर्वम्' स्याह ...... द्विविधेऽपि दृष्टिसृष्टिवादे . मनःप्रत्ययमलभमानाः केचिदाचार्याः सृष्टिदृष्टिवादं रो ।। श्रुतिदर्शितेन क्रमेण परमेश्वरसृष्टमज्ञात सनायुक्तमेव विं, तत्तद्विषयप्रमाणावतरणे तस्य तस्य दृष्टिसिद्धिरिति ।
न चैवं प्रपञ्चस्य कल्पितत्वाभावे श्रुत्यादिप्रतिपन्नस्य- सुष्टिप्रलयादिमतः प्रत्यक्षादिप्रतिपन्नार्थक्रिय कारिणश्च तस्य सत्यत्वमेवाभ्युपगलं स्यादिति वाचाम् । शुक्रि नतादिवत् सम्प्रयोगसंस्कारदोषरूपेण,
अधिष्ठानज्ञानसं कररूपेण वा कारणत्रयेणाजन्यतया कल्पनासमसमय* त्वाभावेऽपि ज्ञानकनिवर्त्य धरूपस्य, सदसद्विलक्षणत्वरूपस्य, प्रतिपन्नोपाधिगतत्रैकालिकनिषेधप्रतियोगित्वरूपस्य वा मिथ्यात्वस्याभ्युपगमात् । सत्यत्वपक्षे प्रपञ्चे उक्तरूपमिथ्यात्वाभावेन ततो भेदात् ॥
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005539 |
| Book Title | Siddhantalesa Sangraha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Esther A Solomon |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 1990 |
| Total Pages | 624 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |