Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad

SR No.: 005538
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumna R Vora
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2004
Total Pages: 718
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 595

प्रत्ययादर्शनं तु लुमत्संज्ञम् ॥५॥ प्रत्ययादर्शनं तु लुमत्सज्ञमपि प्राप्नोति । तत्र को दोषः।
तत्र लुकि इलुविधिप्रतिषेधः ॥६॥
तत्र श्लुविधिरपि प्राप्नोति स प्रतिषेध्यः। अत्ति हन्ति । श्लौ इति द्विवचनं प्राप्नोति ॥
તો પ્રત્યયના અદર્શનની સુમન્ સંજ્ઞાઓ (થશે) પા 49
તો પ્રત્યયના અદર્શનની સુમનૂ (એટલે કે સુજશ અને સુન્ એ) સંજ્ઞાઓ થવાનો પ્રસંગ આવે છે. તેમાં શો વાંધો છે?
તેમ હોય તો થાય ત્યારે શુ વિધિનો પ્રતિષેધ (કરવો પડશે) II
તેમ હોય તો સુ થયો ત્યાં શુ ને કારણે થતું કાર્ય થવાનો પ્રસંગ આવે છે તેનો પ્રતિષેધ કરવો પડશે, જેમ કે ) મત્ત હન્તિ માં શ્રી પ્રમાણે શિર્વચન થવાનો પ્રસંગ આવે છે. so
કરતી. તેથી સુ% વગેરેથી થએલ અદર્શનમાં પણ પ્રત્યયલક્ષણ થશે અને સત જોવામાં વિભક્તિનો થવા સુજ્જ છતાં સંજ્ઞા થઇ શકશે.
ઉપર કહ્યું તેમ સુ%, રડુ અને સુન્ ના ક્ષેત્રમાં રોષ સંજ્ઞા લાગુ પડે તો સુ%, સુપૂવગેરેમાં પરસ્પર ગોટાળો થશે તથા લોપ સંજ્ઞાથી થએલ પ્રત્યયના અદર્શન સાથે પણ ગોટાળો થશે એટલે કે પ્રત્યેક પ્રત્યયાદર્શનની સુમન્ સંજ્ઞા થવાનો પ્રસંગ આવશે.તેથી સુદ વિધિમાં રહુ કે સુ વિધિ, રફુવિધિમાં સુક્કે સુ વિધિ અને સુ વિધિમાં કે સુવિધિ થવાનો પ્રસંગ આવતાં ગોટાળો થશે. એટલું જ નહીં પણ આ સંજ્ઞાઓનો લોપ સંજ્ઞા દ્વારા થયેલ અદર્શન સાથે પણ ગરબડ થશે. (નોધ ૨૧). % સુન્ન દ્વારા કરવામાં આવેલ અદર્શનમાં રહુ ને કારણે થતો વિધિ થવાનો પ્રસંગ આવશે. જેમ કે ગત્તિ ત્તિ. આ મારિ ધાતુઓમાં શર્તરિ || પ્રમાણે થતા રા નો અવિસ્મૃતિમ્યઃ રાપ થી થાય છે. હવે સુજ્જુ થી કરવામાં આવેલ અદર્શન અને સુ થી થતું અદર્શન એક જ લેય તો મત્ત હન્તિ માં સૌ એ સૂત્ર પ્રમાણે દિર્વચન થવાનો પ્રસંગ આવશે. તે નિવારવા માટે કહેવું પડશે કે તુ થતો હોય ત્યાં રહુ નિમિત્તક કાર્ય થતું નથી. વા.માં રહુનું ગ્રહણ ઉપલક્ષણાર્થે છે તેથી ફુને કારણે થતા વિધિનો જેમ પ્રતિષેધ કરવો પડશે તેમ વિધિ અને સુન્ વિધિનો પણ પ્રતિષેધ કરવો પડશે. જેમ કે કૃતિ માં ગુહોત્યાબ્ધિઃ ર થી રાપૂ નો ર (અદર્શન) થયો છે અને પ્રત્યયનું કોઈ પણ અદર્શન સુમન્ થતું હોય તો ગુદોતિ માં સુ૧ ને કારણે થતું કાર્ય થવાનો પ્રસંગ આવશે તેથી હતોવૃદિરે ૦ પ્રમાણે હલાદિ પિત્ત પ્રત્યય તિ પર થતાં વૃદ્ધિ થઇને ગુહતિ જેવું અનિષ્ટ રૂપ થવાનો પ્રસંગ આવશે. તે રીતે સુન્ દ્વારા અદર્શન થયું હોય ત્યાં સુ ને કારણે થતું કાર્ય થવાનો પ્રસંગ આવશે.જેમ કે હરતો માં ફળવાચી અન્ પ્રાપ્ત થાય છે તેનો હરીતવારિખ્યથા પ્રમાણે સુન્ થઇને હરીતવચા શમ્ હરીતી એમ થશે.અહીં સુન્ થયો છે ત્યાં સુ% નિમિત્ત કાર્ય પ્રાપ્ત થતાં સુવતિ પ્રમાણે સ્ત્રી પ્રત્યય લીન્ નો લોપ થવાનો પ્રસંગ આવશે. એ રીતે સુક્વ થયો હોય ત્યાં સુકૂને કારણે થતો વિધિ પ્રાપ્ત થશે. જેમ કે વોન સંદઃ () લવણથી મિશ્રિત સૂપ એ અર્થમાં સવા શબ્દને સંરો પ્રમાણે થતા નો અવાસ્તુક્વા થી
% થાય છે. અહીં નિમિત્તક વિધિ થાય તો સૂર યુવવિ થી યુક્તવભાવ થઇને પ્રકૃતિ સમાન લિંગ થવાનો પ્રસંગ આવશે.
५३०