Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad

SR No.: 005538
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumna R Vora
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2004
Total Pages: 718
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 58

(3) નિષ્ઠા 4-કાર ભૂતડા ના અર્થમાં કે કર્તા, કર્મ, ભાવ વગેરે વિશિ૮ કારકના અર્થમાં છે તેમ વિચારવાથી કાઇ સંદેહ નહીં.
આહુનિક ૬ : અઠ્ઠી સર્વનામ , 3થી સર્વનામથન અને વિમાTI એ સંફા
ની ચર્ચા છે.
સર્વાન સર્વનામન ? ર૭ | સર્વાન એ બહુવ્રીહિ સમ માં સર્વ નો સમાવેશ થાય છે કે નહીં એ ચર્ચા, આ સર્વાનિ એ ત્રિવાર સત્ ની જેમ તણવિ શાન સમા રસ છે તેથી સર્વ ની પણ સંશા થશે. સર્વનામ એ નિપાતનને તેથી પૂર્વપત્મિજ્ઞાથ૦ પ્રમાણે સર્વનામ એમ નથી થયું. સર્વનામ સંજ્ઞામાં સંજ્ઞા અને ઉપસર્જનની પ્રતિષેધ કરવો જોઇએ જેથી કોઇ વ્યક્તિનું નામ સર્વ લય ત્યાં સર્વર મૈ ન થતાં સર્વાથ એમ થાય અને તિસર્વ માં સર્વ ઉપસર્જન છે ત્યાં તિર્ધર ન થતાં તરસર્વાવ થાય, ભાગ્ય કાર પ્રમાણે પ્રતિષધ ની જરૂર નથી કારણકે પાછળ આવતા પૂર્વાપર૦ સૂત્રમાં સંજ્ઞાયામ્ એમ યોગવિભાગ કરવાથી સંજ્ઞાના પ્રતિધ થઇ જશે અને અનુપર્યાનાત્ જ એ જ ! સ્ત્ર (આ. સ્ત્રનું ચાચા અધ્યાયમાં પ્રત્યાખ્યાન કર્યું છે) માં ઉનિમર્તન ? તું એમ ઇદ કરવાથી ઉપસર્જન પ્રતિષેધ સિદ્ધ થશે.વળી સર્વનામ એ અર્થ સંજ્ઞા છે તેથી સર્વનાં નામ હાય. તે સર્વનામ, જયારે સંજ્ઞા ૬ ઉપ રાજન વિગેપને સુચવે છે તેથી તેમની સર્વનામ સંજ્ઞા નહીં થાય. રૂમ ન સર્વનામ તરી : ક્યા છે તે ૩ લગાડીને રમી થઇ શકે તે માટે બાકીનાં સર્વનામ કાર્યો તન થતાં નથી. કારણ કે તે કાર્યા એ કવચન અને બહુવચનમાં થાય છે જયારે સમ તો દ્વિવચનમાં જ પ્રયોજાય છે અને સ્ત્રીલિંગમાં તને ટાર્ લાગે છે . તે સિવાય તેમ ને સ્થાને ઉમા યોજાય છે. મત ના સર્વોટ ગણ માં એ માટે પાઠ કર્યા છે કે તેથી તને ૩ લાગીને માન થઇ શકે તે મરવ મવન્તી એમ એ શપ થઇ શકે અને ક નર્વનાગ્નઃ | પ્રમાણે ઉત્ન થઇને મવાદ થઇ શકે.
विभाषा दिक्समासे बहुवीही ॥११॥२८ ॥ ને વેવીદ II એ પ્રતિષેધ કર્યા છે ત્યાં સ્પરતા થાય કે દિલ નું ઉરચારણ કરીને જયાં બહુર્વાહિ કહ્યા હોય ત્યાં વિક૯૫. સર્વનામ સંજ્ઞા ધાં. અન્યત્ર પ્રતિપંધ થશે. સ્ત્રમાં સમા રસ શબ્દ મુક્યા છે તેથી મુખ્યાર્થમાં બહુવ્રીહિ હોય ત્યાં જ વિક૯૫. ચગે વ્યપશિવભાવથી જે બેહુબ્રીકિ લય ત્યાં તેમ જ અવયવભૂત બહુવ્રીહિ હોય ત્યાં વિભાષા નહીં થાય, સ્ત્રમાં વૈદુર્વાદ - 'બ્દનું ગ્રહણ કર્યું છે તેથી સત્તરપૂર્વાનામ્ દવા કંદ સમા રસમાં સંડ્રા નહીં થાય.
ન વદુર્વાદ ૬ ફાર" / બહુર્ઘહિ સમાસમાં સર્વ વગેરેને સર્વનામ સંજ્ઞા થતી નથી. આ માસમાં સંડ્યા અને સર્વનામ ના પૂર્વનિપાત થાય છે તેથી તે બે સમા સને અંતે આવે તેવા સંભવ નથી અને કવચિત્ ાય તો પણ સર્વનામ ઉપરન હોવાથી તેને સર્વનામને લગતું કાર્ય નહીં થાય. બહુવ્રીહિ મા સ માટેના પ્રક્રિયા વાક્યને બહુવ્રીહિ મા રસ ગણવામાં આવે છે તેથી તેમાંના સર્વનામોને સર્વનામકાર્ય (અર્થાત્ સર્વનામને થતાં ૨ , પ્રત્યય વગેરે કાર્ચ) થાય છે, તેમ ગોનર્દયના મત છે તેથી તે કા યંના ન વેદવાદ એમ કહી ન પ્રતિષેધ કરવાના કોઇ અર્થ નથી. આમ આ સ્ત્ર કરવાની જરૂર નથી.
વૃર્તવાસમા 9 9 139 II (તૃતીયા મારામાં સર્વ વગેરેને સર્વનામ સંજ્ઞા થતી નથી.) તૃતીયા મારા મુખ્ય પણ છે અને તૃતીયા સમા રાનું વિગ્રહ વાક્ય પણ તાદર્થ્યને (એટલે કે તૃતીયાસમા સ બનાવવા માટે હય તે) કારાગે તૃતીયા સમાસ કહેવાય પરંતુ તેને પ્રસ્તુત સ્ત્ર લાગુ ન પડે તે માટે સ્ત્રમાં સમાન શબ્દ કહ્યો છે. અથવા સમારત ની અવનિ થતી હોવા છતાં સમાન નું મણ કર્યું છે તેથી સમજાશે કે તૃતીયા માસમાં સર્વ ની સર્વનામ સં ા. થતી નથી. પછી કાસમા અમ ઇદ ડરતાં મ ર ન ાય ત્યારે પણ સંજ્ઞા થતી નથી.