Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad

SR No.: 005538
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumna R Vora
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2004
Total Pages: 718
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 513

-કારાન્ત (ધાતુઓ)ને થતા નુ અને પુત્રનો પ્રતિષેધ (કરવો જોઇએ) રજા
વિટાપતિ , મા તે માં મા-કારાન્ત (ટી,મી ધાતુઓ) ને નુK અને પુ આગમ નથી થતા એમ કહેવું જોઇએ, કારણ કે તે આગમોનું વિધાન કરતાં સૂત્રોમાં) સી અને મીનું ગ્રહણ કર્યું છે ” તેથી તુ અને પુર્વ થવાનો પ્રસંગ આવે છે. સ્ત્રી અને મી નો પ્રશ્લિષ્ટ નિર્દેશને કારણે સિદ્ધ થાય છે.આ (સુત્રો) માં સી અને મી ૨ એમ પ્રશ્લિષ્ટ નિર્દેશ છે તેથી દીર્ઘ રૃ-કારાન્ત હી ને (નવ) અને દીર્ઘ ઈ-કારાન્ત મી ને (પુ થાય છે) એમ (સમજાશે). ટોટું (~કારમાં) જે શા , , પિ થાય છે, દિ લોપ અને થાય છે તે (વિધિઓ)નો (તાત પૂર્વે) પ્રતિષેધ (કરવો જોઇએ)રપા - लोडादेश एषां प्रतिषेधो वक्तव्यः। शिष्टात् हतात् भिन्तात् कुरुतात् स्तात् ॥ लोडादेशे कृते शाभावो जभावो धित्वं हिलोप एत्त्वमित्येते विधयः प्राप्नुवन्ति ॥ नैष दोषः। इदमिह सम्प्रधार्यम्। लोडादेशः क्रियतामेते विधय इति किमत्र कर्तव्यम्। परत्वाल्लोडादेशः। अथेदानी लोडादेशे कते पुनःप्रसङ्गविज्ञानात्कस्मादेते विधयो न भवन्ति।
બે સ્ત્રી (વિવારે રિ)ના અન્ય અન્ નો વિમાSI શ્રી થી,મી ના અન્ય ગર્ નો નિન્ત માં વિમેતે હેતુ થી વિકલ્પ મા થાય છે, અર્થાત્ શ્રી નો ટા અને મી નો માં થાય છે. અહીં સ્થાનિવભાવ થાય તો વિટાપતિ અને માપત્ત માં સા અને મા એ ટી અને મી છે તેમ સમજાશે તેથી હીરોના વિનતાણામૂ૦ થી ૭ી ને વિકલ્પ નુલ અને મિથો હેતુમ કુદ્દા થી શુ થાય છે. તે આદેશ ઠા અને મને થવાનો પ્રસંગ આવશે એમ દલીલ છે.
92 અહીં યુ.મી.(પૃ.૬૫૦) માં કૌસમાં ત્રિપ રોષ:] એમ અધિક પાઠ છે.બીજી કોઇ આવૃત્તિમાં નથી. તે ન હોય તો પણ અર્થ બરોબર સમજાશે. 93 ટીટોનું માં ટી--સી રું એમ પ્રશ્લિષ્ટ નિર્દેશ છે તેથી દીર્ઘ -કારાન્ત શ્રી ને નુ આગમ થાય છે તેમ સમજાશે.મિથો તુ ૦માં મી એ પણ-- મી ર્ એમ પ્રશ્લિષ્ટ નિર્દેશ છે તેથી દીર્ઘ કારાન્ત મી ને ડુ આગમ થાય છે તેમ સમજાશે.નોધઃમિયો દેતુ માં મી નો એકાદેશ થઈને મી થયા પછી ષષ્ઠીનો ટસ્ પર થતાં વિશ્વયાત પ્રમાણે રદ્ થઇને મિયઃ એમ નહીં થઇ શકે, કારણ કે અહીં પૂર્વને લગતો વિધિ કરવાનો છે તેથી અવઃ પરમિજૂર્વવિથો પ્રમાણે એકાદેશ સ્થાનિવત્ થશે. તેથી એકાદેશભૂત રૂં એ ર્ ર્ છે એમ સમજાશે,પરંતુ મી માં પ્રશ્લેષથી થએલ રું-કાર ધાતુનો -કાર નથી તેથી મી સ્ ટર્ એ સ્થિતિમાં ધાતુના - કાર અને હજૂ વચ્ચે પ્રશ્લિષ્ટ નું વ્યવધાન થાય છે તેથી વિશ્વ પ્રમાણે ય મળવો મુશ્કેલ છે, કારણ કે તિર્ ા સૂત્રના ભાષ્યમાં અન્ય સંદર્ભમાં ભાગમાં કહ્યું છે, પરાઃ પૂર્વવિૌ ચાનિવદ્વિતિ રતિ સ્થાનિવદ્વવત્ વ્યવધાનમેવા અર્થાત્ પૂર્વને લગતું કાર્ય કરવાનું હોય ત્યારે એકાદશ સ્થાનિવત્ થાય છે અને સ્થાનિવર્ભાવ થવાથી વ્યવધાન જ થાય.” ભાષ્યકારે મિથઃ ને પ્રશ્લિષ્ટ નિર્દેશ ગણ્યો છે તેથી ક્ષિા સૂત્રમાં ક્ષિ નું ર્કિતિ પ્રમાણે ગુણ થઇને ક્ષે થાય તે ન કરતાં ત્ કર્યો છે તેમ અહીં જૂથ થયો છે તે સત્ર પ્રયોગ છે (ના). નોટૂ નો હિ પ્રત્યય પર થતાં રાહી પ્રમાણે રાત્ નો રા થાય છે, ઉત્તેર્ન પ્રમાણે હત્ નોન , દુ અને ઢન્ત ધાતુ પછી આવતા હિ નો ધિ થાય છે. જેની પૂર્વે સંયોગ ન હોય તેવા પ્રત્યાયના ૩-કાર પછી આવતા દિ નો લત પ્રયાસંયો પૂર્વાતા થી લોપ થાય છે. દુ સંજ્ઞક ધાતુ અને સસ્ નો, હિં પર થતાં ધ્વસીરેન્દ્રવિખ્યાત ટોપી પ્રમાણે થાય છે. હવે હિ ને સ્થાને તુહ્યોસ્તતિક્ મારાજેતરમ્' (૭-૧-૩૫) થી વિકલ્પ થતા તાતિન્ને સ્થાનિવભાવથી દિ ગણવામાં આવે તો ઉપર કહેલ સર્વ વિધિ તાતપર હોય ત્યારે થવાનો પ્રસંગ આવશે.
886 For Personal & Private Use Only
www.ainelibrary.org