Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad

SR No.: 005538
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumna R Vora
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2004
Total Pages: 718
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 511

इविधेयः आवधिषीष्ट एकाच उपदेशेऽनुदात्तात् इति प्रतिषेधः प्राप्नोति । नैष दोषः।
1
વા આદેશ થાય છે ત્યાં વૃદ્ધિ અને કાર આર્દશ થાય છે તેનો પ્રતિષેધ કરવો પડશે ૨૨
(ન ધાતુનો) વધ આદેશ (થાય છે તે) માં વૃદ્ધિ અને (ક્ષ્નો) –કારનો પ્રતિષેધ કરવો જોઇએ. વધુદ પુનમ્। એમાં સ્થાનિવદ્ભાવથી વૃદ્ધિ અને તે કાર આદેશ. એ બે પ્રાપ્ત થાય છે. એ દોષ નથી, કારણ કે પૂર્વે કહ્યું છે કે આ વન એ (ત્િ) પ્રત્યય નથી.આ તો જેમ (માં) છે તેવો રવિ પ્રત્યયમાંનો કોઇ બીજો વિસ્ મ (પ્રત્યય) છે (તે પ્રત્યય ત્િ હોવાથી વૃદ્ધિ નહીં થાય).
રૂટ્ (આગમ)ને લગતો વિધિ પણ કરવો (પડશે)||૨૩||
ફ્રૂટ્ (આગમનું) વિધાન કરવું પડશે, (નહીં તો ) આધિપીષ્ટ માં વાષ ઉપવેશે ॰ થી (દ્ નો ) પ્રતિષેધ થવાનો પ્રસંગ આવે છે. 87 એ દોષ નથી, आनुदात्तनिपातनं करिष्यते । स निपातनस्वरः प्रकृतिस्वरस्य बाधको भविष्यति । एवमप्युपदेशिवद्भावो वक्तव्यः । यथैव हि निपातनस्वरः प्रकृतिस्वर बाधत एवं प्रत्ययस्वरमपि बाधेत । आवधिषीष्टेति । नैष दोषः । आर्धधातुकीयाः सामान्येन भवन्त्यनवस्थितेषु प्रत्ययेषु । तत्रार्धधातुकसामान्ये भावे कृते सतिशिष्टत्वात्प्रत्ययस्वरो भविष्यति ।
(કારણ કે વર્ષો ને) આઘુદાનનું નિપાતન “ કરવામાં આવશે અને તે નિપાતનથી કરેલ (ઉદાત્ત) સ્વર પ્રકૃતિના (અનુદાન) સ્વરનો બાપક થશે, એમ હોય તો પણ ઉપસિષદ્ભાષ કહેવી પડશે, કારણ કે જેમ નિપાતનસ્થર પ્રકૃતિ સ્વરનો બાપ કરે છે તેમ વિશિષ્ટ માં પ્રત્યયસ્વરનો પણ
નો વપ સિદિ।। પ્રમાણે મનુ નો વપ આદેશ થાય છે. હન્ત્રુત્વધ ખુન, તુ પ્રત્યય પર થતાં ત સવાયાઃ। પ્રમાણે સ્થાનિયદ્ભાથી વૃદ્ધિ થવાનો પ્રસંગ આવે છે. તે જ રીતે હનમ્નો વળતો। ચી તે આદેશ થવાનો પ્રસંગ આવે છે. (નોંધ માં તેનું નિવારણ કરવામાં આવ્યું છે.). વર્ષે એ -કારાન્ત આદેશ છે તેથી વૃદ્ધિ નહીં થાય (ના), પરંતુ ત-કાર આદેશનું પ્રત્યાખ્યાન કરવા માટે આ થાર્તિક જરૂરી છે. જૂનો વષૅ પર ભાષ્યપ્રદીપમાં કે. હે છે કે મતો હોવઃ । થી થએલ મૈં લોપ સ્થાનિવદ્ થાય તો વષૅ આદેશમાં અને કાર ઉપધા નહીં ગણાય તેથી વૃદ્ધિ નહીં થાય અને તૂ કરવાનો છે તે મોન્ત્યસ્થા પ્રમાણે ધાતુના અન્ય અ ્ નો થાય પરંતુ મૈં નો લોપ થયો હોવાથી તે તૂ નો સ્થાની ન થઇ શકે અને જ્ઞ લોપનો સ્થાનિવદ્ હોવાથી વપ્ ને પ્ અન્ત્ય ન ગણાય તેથી ત્ આદેશ પણ ન થઇ શકે.આમ વૃદ્ધિ અને તૂ આદેશ બન્નેના પેધ થવાથી ઇષ્ટ રૂપ સિદ્ધ થાય છે. વળી રૂપિલ્લ। વા.ને દૃષ્ટિએ જોતાં ઉપદેશ કાળે વપ ને સૂત્રકારે અનેવાર્ ર્યો છે તેથી પ્રતિષેધ ન થતાં હૈં સિદ્ધિ ચગે (કે.). 7 અહીં સ્થાનિવદ્ભાવ નિષેધનું પ્રકરણ ચાલે છે ત્યાં‘રૂટ્ નું વિધાન કરવું જોઇએ’ એ માટે કહ્યું છે કે ાવ ઉપલેોડનુવાત્તાત્। એ સૂત્રમાં ટ્ નિષેધ કર્યો છે ત્યાં સ્થાનિવદ્ભાવ થઇને ચંદ્દ થઇ શકે. આષિીષ્ટ--આ હન્નું આર્થિક વી.પુ.એ.વ. ન્ ધાતુ પ છે અને ઉપદેશ કાળે અનુદાત્ત ઉચ્ચારણ કરવામાં આવ્યું હોવાથી અનિદ્ છે અર્થાત્ તેને ર્ નથી લાગતો, પરંતુ આર્ધધાતુકને લગતું કાર્ય હોય ત્યાં હર્ પછી હિ આવતાં તેનો હતો ય વિવિધ પ્રમાણે પણ આદેશ થાય છે તેથી તે અનેવાર્ થવા છતાં સ્થાનિવદ્ભાવથી ને છે તેમ સમજાશે તેથી પ ગણાશે વળી એ સૂત્રમાં તેના સ્થાનીની જેમ વર્ષે નું અનુદાત્ત ઉચ્ચારણ કર્યું છે તેથી તે પણ અનુદાત્ત ચશે.તેથી સ્થાનિષદ્ભાવથી કાર્ અને ઉપદેશને કારણે અનુદાન હોવાથી ચ આદેશને જ સપો એ સૂત્ર લાગુ પડશે તેથી નું થી થતા ઘર નો આધિપીર જેવાં સ્થળે પ્રતિષધ થશે એમ દલીલ છે. આપી--આ મન સિ←- આઢો થમ થી આત્મનેપદનો વધ થી વધા વર્ષે ત્િાિ શીપુરા-વષૅ સીમ્ -- આર્ધધાતુક હોવાથી જિતઃ સોપઃ૦ પ્રમાણે સ્ લોપ નહીં થાય-- ર્ આગમ થતાં -- વર્ષે ફ્ સીય્ તા--મુટ્ તિયોઃ । થી સુર્ આગમ. આ વર્ષે ૬ સપ્ ર્ --તો હોવા થી ધાતુના અન્ય ૐ નો લોપ, હોવો શેક થી ૧લોપ, ફળો। આવેશમ વર્ષો થી મનોક્ યતાં આ વચ્ ૢ થી ઘૂ ત-- જુના દુઃ । થી તા નો ટ થઇને આ વપ્ ૬ થી ક્ ટ--આધિપીષ્ટ રૂપ થયું છે.
૪૩ નિપાતન (જુઓ નોંધ ૬ /૭) પ્રકૃતિસ્વર--સ્થાની હણ્ વષૅ ની પ્રકૃતિ છે.તેનો સ્વર અનુદાત્ત છે તેથી વષૅ નો પ્રકૃતિસ્વર અનુદાત્ત થશે.આમ લક્ષણ ારા પ્રાપ્ત ન હોવાથી નિપાતન રૂપી વિશેષ પ્રયત્ન કરીને તેનું આઘુદાત્ત ઉચ્ચારણ કરવાથી નિપાતન સ્થર પ્રકૃતિસ્વરનો બાધ કરે છે
४४६
www.jainellbrary.org