Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad

SR No.: 005538
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumna R Vora
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2004
Total Pages: 718
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 371

उच्चैरधीयान नीचैरधीयानेत्येवमर्थम्। स इहापि प्राप्नोति। उपाग्न्यधीयान प्रत्यग्न्यधीयान ॥ अकच्यव्ययग्रहणं क्रियत उच्चकैः नीचकैरित्येवमर्थम्। तदिहापि प्राप्नोति। उपाग्निकम् प्रत्यग्निकमिति ॥ मुम्यव्ययप्रतिषेध इत्युच्यते दोषामन्यमहः दिवामन्या रात्रिरित्येवमर्थम् । स इहापि प्राप्नोति। उपकुम्भमन्यः उपमणिकमन्यः॥
નૈરવીયાનઃ નીરવીયાનઃ સિદ્ધ થઇ શકે તે માટે. જયારે તે પ્રતિષેધ ઉપન્યથીયાનઃ પ્રતાપીયાન માં પણ પાપ્ત થવાનો પ્રસંગ આવે છે. આ અવાજૂ ને લગતા સર્વનાજ્ઞામબાવા સૂત્ર) માં ૩જ્યનૈઃ નીચવ (સિદ્ધ થઇ શકે તે) તે પ્રતિષધ આ અર્ (ને લગતા સૈવ્ય સર્વનાપ્નામાવટા સૂત્ર) માં 50 ૩mઃ નીચનૈઃ (સિદ્ધ થઇ શકે તે માટે મથથ નું ગ્રહણ કરવામાં આવ્યું છે, તે (ક) આ ઉપાનિવમ્, પ્રત્યનિવમ્ માં પણ લાગુ પડવાનો પ્રસંગ આવે છે.દ્વિવામન્યમદ્વિવામન્યા રાત્રિઃ (એ સિદ્ધ થઇ શકે તે) માટે (ગર્દિષનન્તKI પ્રમાણે) મુન્ આગમ લાગે છે ત્યાં મચય નો પ્રતિષેધ કરવામાં આવે છે, તે (પ્રતિષેધ) ૩પશુમેન્યા, ૩૫મિન્યઃ માં પ્રાપ્ત થવાનો પ્રસંગ આવે છે.
229 અવ્યયસર્વનાબ્રાન્ડ પ્રમાણે અવ્યયને ટિ પૂર્વે (Hવટે) અન્યૂ લાગે છે તે શૈ, નીઃ થતાં ૩૬ (મ) છેઃ નીન્ગ (ગ) છે એમ થતાં ૩: નીજઃ એમ શબ્દરૂપો થશે. હવે જો અવ્યયીભાવને અવ્યય સંજ્ઞા થાય તો ૩૫મિ , પ્રત્યક્રમ્ જેવા અવ્યયીભાવમાં પણ ટિ પૂર્વે મજૂ થવાનો પ્રસંગ આવશે. પરંતુ પરિગણન કર્યું છે તેથી અન્ય સ્થળે અવ્યયીભાવને અવ્યય સંજ્ઞા થતી નથી તેથી ૩પત્તિ અને પ્રત્યક્ટ એ અવ્યયસંજ્ઞક ન હોવાથી તેમને સન્ ન થતાં પ્રવિડ પ્રમાણે વ થઇને ૩પશિવમ્, મત્યવિમ્ એમ ઇષ્ટ રૂપોપ્રાપ્ત થશે. 230 અથર્વના બ્રાન્ડ પ્રમાણે અવ્યયને ટિ પૂર્વે (કાવ) અલ્ લાગે છે તે શૈ, નીચૈઃ થતાં ૩ ૪ (ગ) છેઃ નીન્ (અ) છે એમ થતાં ૩, નીઃ એમ શબ્દરૂપો થશે. હવે જો અવ્યયીભાવને અવ્યય સંજ્ઞા થાય તો ૩પમ, પ્રત્યક્રમ્ જેવા અવ્યયીભાવમાં પણ દિ પૂર્વે મજૂ થવાનો પ્રસંગ આવશે. પરંતુ પરિગણન કર્યું છે તેથી અન્ય સ્થળે અવ્યયીભાવને અવ્યય સંજ્ઞા થતી નથી તેથી ૩૫મિ અને પ્રત્યક્ષ એ અવ્યયસંજ્ઞક ન હોવાથી તેમને મન્ન થતાં બાળવાર્તા પ્રમાણે જ થઇને ૩પશિવમ, પ્રત્યક્રવાર્ એમ ઇષ્ટ રૂપોપ્રાપ્ત થશે. 231 કોષામમ:, વિવાનન્યા રાત્રિઃ વગેરેમાં માત્માને તોષા મત માત્માને રાત્રિઃ મન્યતા એ અર્થમાં મન ધાતુને માત્માને શા પ્રમાણે વર[ પ્રત્યય લાગ્યો છે. વર પ્રત્યયને ટૂ એ ત્ લાગેલો છે એટલે કે તે શિવત્ છે તેથી મર્હિષનન્ત કુમ પ્રમાણે મુન્ આગમ લાગે છે, પરંતુ એ સૂત્રમાં હિત્યનવ્યવસ્થા એ સૂત્રમાંથી સનવ્યયી ની અનુવૃત્તિ થતી હોવાથી અવ્યયને હરા (એ વિદ્) લાગ્યો હોય તો પણ મુ નો પ્રતિષેધ થાય છે. હવે અવ્યવીભાવ સમાસને પણ નથી માવઠા થી અવ્યય સંજ્ઞા થાય તો ૩૫શુક્સ મન્યઃ ૩૫મામઃ જેવા પ્રયોગોમાં ૩૫મમ્ અને ૩૫મામ્ એ અવ્યયીભાવ સમાસ હોવાથી અને તેમને અવ્યય સંજ્ઞા થાય તો
ત્યાં મુમ્ આગમનો પ્રતિષેધ થવાનો પ્રસંગ આવશે, પરંતુ અવ્યય સંજ્ઞા કરવાનાં પરિગણિત પ્રયોજનો સિવાય અન્ય સ્થળે અવ્યયભાવ -ને અવ્યય સંજ્ઞા નથી થતી તેથી ગુમ આગમ થશે.
३०६