Page Text
________________
ના પ્રમાણે (૩-કાર) દીર્ઘ થવાનો પ્રસંગ આવે છે, પરંતુ બેના સંબંધ પર આધારિત વિધિ તે સંબંધના વિનાશનું કારણ થતો નથી, એ(પરિભાષાને ) કારણે (દીર્ઘ થવા રૂપી) દોષ નહીં આવે. એ પણ (આ પરિભાષાનું) પ્રયોજન નથી, કારણ કે (વાર્તિકકાર) ને ! ટો ૧૪ એમ કહેવાના છે आत्त्व कित्त्वस्योपादास्त ॥८॥
आत्त्व कित्त्वस्यानिमित्तम्। क्व। उपादास्तास्य स्वरः शिक्षकस्येति। आत्त्वे कते स्थाध्वोरिच्च इतीत्त्व प्राप्नोति। संनिपातलक्षणो विधिरनिमित्तं तद्विधातस्येति न दोषो भवति । एतदपि नास्ति प्रयोजनम्। उक्तमेतत्। दीङः प्रतिषेधः स्थाघ्वोरित्त्व इति॥ तिसृचतसृत्वं ङीब्विधेः ॥९॥
સત્ત્વ એ વિત્ત (નું નિમિત્ત બનતું) નથી જેમ કે પાવાપ્ત l૮ાા
મા આદેશ થાય છે તે પિત્ત્વનું નિમિત્ત બનતો નથી. ક્યાં નથી બનતું)? પવિતા સ્વરઃ રાવસ્થા માં (હીટ ધાતુના સ્ નો આદેશ મા કર્યા પછી (ધુ સંજ્ઞા થવાનો અને તેથી) ચાધ્વરિરા પ્રમાણે હવ ટુ-કાર (અન્નાદેશ) થવાનો (અને સિ પ્રત્યય વિત્ થવાનો)
11 વાર્તિકમાં આંગ એટલે ચન્ પ્રત્યાહારમાંના વર્ણથી શરૂ થતો સુન્ પર થતાં.તેને સ્પષ્ટ કરતાં ભાષ્યકારે મતો સી વગા અને સુપિ ચા એ બંને સૂત્ર ઉદ્ધર્યા છે, કારણ કે દૃષ્ટાન્તમાં દીર્ઘ સુપ પ્રમાણે થવાનો પ્રસંગ આવે છે. યમુના - ા (વીનામ: I) મદ્ર એ ટા પરરૂપ થતાં [ મ મા (મોડસેટું યો મા (૮-૨-૮૦)પ્રમાણે એ નો ૩ અને ટૂ નો મ્ થઇને ]મમુ મા થતાં (રોષો ધ્યસરિતા થી ધિ સંજ્ઞા થતાં માહો નાસ્ત્રિયામ્ (૭-૩-૧૨૦) પ્રમાણે તૃતીયા એકવચનના પ્રત્યય માન્નો ના થઇને સમુના રૂપ સિદ્ધ થાય છે. અહીં શંકા કરે છે કે મા નો ના સંપાદસપ્તાધ્યાયીમાંના સૂત્રથી થાય છે, જયારે મેં અને ૩ આદેશ (મુમાવ) ત્રિપાદીમાંના સૂત્રથી થયો છે. તેથી અસિદ્ધ છે, એટલે કે મમુ મા એ સ્થિતિમાં મા નો ના કરતી વેળાએ ગુમાવ થયો જ નથી એમ સમજાશે. તેથી ધિ સંજ્ઞા નહીં થાય અને તેમ ન થાય તો ના આદેશ પણ ન થઇ શકે. પરંતુ ના આદેશ થાય છે ગુમાવ અસિદ્ધ હોવાથી ના પૂર્વેનું અંગ મૂ-કારાન્ત થવાથી સુપ વા પ્રમાણે દીર્ઘ થવાનો પ્રસંગ આવશે તેથી મોડસે પ્રમાણે જે ૩-કાર આદેશ થશે તે મા-કારનો અંતરતમ દીર્ઘ કાર થઈને અમૂના એમ અનિષ્ટ રૂપ થવાનો પ્રસંગ આવશે. પરંતુ હસ્વ ૩-કારના સંનિપાત- આનન્તર્યને કારણે ના નો ના થયો છે, તેથી તે ૩-કાર જ સુપ વા પ્રમાણે થનાર દીર્થનું નિમિત્ત ન થઇ શકે. તેથી મમુના એ ઇષ્ટ રૂપ થશે. 192 વાર્તિકકાર ન મુ ને (૮-૨-૩) સૂત્રને ન મુ ટાગડો ! (વા) સ્વરૂપે મૂકવાના છે.કેયટ બે રીતે વિગ્રહ કરે છેઃ ટાયાઃ મારાઃ અર્થાત્ જયારે ટ નો (ના) આદેશ કરવાનો હોય ત્યારે, અને ટાલામ્ મારાઃ અર્થાત્ ા પર થતાં જે (અહીં ગુણ રૂપી) આદેશ કરવાનો હોય ત્યારે મુ ન અર્થાત્ ગુમાવ (અસિદ્ધ) નથી આમ ના આદેશ થશે છતાં ટા પર થતાં ગુમાવ અસિદ્ધ ન હોવાથી ગુણ નહીં થાય અને ઇષ્ટ રૂપ સિદ્ધ થશે.કાશિકામાં તંત્રનો આશ્રય લઇને નમુના ની સિદ્ધિ કરી છે અથવા યોદિમિતકુમથાઈ તન્ગોવારિતમ્ ૦ અને मुभावो ना- भावे कर्तव्ये नासिद्धो भवति इत्येष सूत्रार्थः।- - तत्र द्वितीयस्य योगस्य ने परतो यत् प्राप्नोति तस्मिन् कर्तव्ये मुभावो नासिद्धः इत्येष सूत्रार्थः । तेन दीर्घत्वं न भविष्यति । न्या०) . 193 ૩૫૯તા વો રાક્ષસ્થા (આ શિક્ષણનો અવાજ બેસી ગયો). ૩૫તિ - ૩૫+ દ્વીક્ (ક્ષ) નું સુત્ રૂપ છે. ૩પ મ રી સિન્ત ની પછી તુ સિન્ પ્રત્યય આવ્યો છે તેથી મીનાતિમનોતિલીટો ચપ ચા પ્રમાણે દ્વી ના કારનો મા-કાર થતાં ઝડપવા સ્ ત એ
२९३
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005538 |
| Book Title | Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pradyumna R Vora |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 718 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 18 MB |