Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad

SR No.: 005538
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumna R Vora
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2004
Total Pages: 718
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 155

(સૂત્રમાં) ધાતુ શબ્દ મૂક્યો છે. તો પછી આ વિકીર્ષતિ નિરીતિ માં 86 પણ ટૂ-કાર આદેશ ન થવાનો પ્રસંગ આવશે.ભલે એમ ન થાય , પરંતુ પધાયા પ્રમાણે થશે. તો પછી આ માતૃણન્ પિતામ્ માં પણ થવાનો પ્રસંગ આવે છે. તેથી (ત્રત ઢાતોઃ માં) ધાતુ શબ્દ મૂકવો જોઇએ. તો પછી આમ (કરન્ ૨૫૨ સૂત્રમાં) નું ગ્રહણ કર્યું છે તેને પ્રતાપે સમજાય છે કે અહીં મ પ્રત્યાહારને) પૂર્વ (-કાર) સાથે લેવાનો છે પાછળના ( સૂત્રના પા-કાર) સાથે નહીં. જો (અહીં ) પાછળના સાથે લેવાનો હોય તો (વર ૨૫૨ માં) મન્ મૂકવાનો કોઈ અર્થ ન રહેતા , (સૂત્રકાર) ૨×૨ઃા એમ જ કહેત. તો પછી આ મજુત્સિવસ્થ રાત્રત્યયઃ માં (ના મU) વિશે સંદેહ (થાય છે). અહીં નિશંક રીતે પાછળના (-કાર) સાથે લેવાનો છે, આગળના સાથે નહીં તે શા ઉપરથી? સવર્ણ (સંજ્ઞા સૂત્ર) માં સન્ (પર -કાર સાથે છે). કારણ કેતા (સૂત્રમાં ત્ર-કારને) 17 તાર (ક્ય છે). यदयमुर्ऋत् । इत्यकार तपरं करोति तज्ज्ञापयत्याचार्यः परेण न पूर्वेण ॥ इण्ग्रहणेषु तर्हि संदेहः । असंदिग्धं परेण न पूर्वेण । कुत एतत्। यवोरन्यत्र परेणेण् स्यात्। यत्रेच्छति पूर्वेण संमृद्य ग्रहणं तत्र करोति य्वोरिति। तच्च गुरु भवति। कथं कृत्वा ज्ञापकम्। तत्र विभक्तिनिर्देशे संमृद्य ग्रहणेऽर्धचतस्रो मात्राः। प्रत्याहारग्रहणे पुनस्तिस्रो मात्राः। सोऽयमेवं लघीयसा न्यासेन सिद्धे सति यद्गरीयांसं यत्नमारभते तज्ज्ञापयत्याचार्यः परेण न पूर्वेणेति ॥ किं पुनर्वर्णोत्सत्ताविव णकारो द्विरनुबध्यते । एतज्ज्ञापयत्याचार्यो
ત્ર 8 (સૂત્રમાં) ત્ર-કારને તાર કરે છે તેથી આચાર્ય જ્ઞાપન કરે છે કે (મજુત્સિવચ ૦ એસવર્ણ સંજ્ઞા સૂત્રમાં સન્ ) પર (જ-કાર) સાથે લેવાનો છેપૂર્વ સાથે નહીં. તો પછી (સૂત્રોમાં) જયાં રૂ નું ગ્રહણ કર્યું છે, ત્યાં સંદેહ થાય છે. (ત્યાં)અવશ્ય પર
186 જો મત વગેરેમાં હું ન થાય તો જિર્ષતિ વગેરેમાં પણ ન થવાનો પ્રસંગ આવશે એમ દલીલ છે. છ ધાતુને ધાતોઃ વર્મા:૦ પ્રમાણે સન લાગતાં નાનાં નિા પ્રમાણે જ સન્ થશે. અહીં પણ જો પર - કાર સાથે મળું પ્રત્યાહાર લેવામાં આવે તો હસ્વ ત્ર ને સ્થાને મૂકવામાં આવેલો દીર્ઘ ત્ર-કાર ડર પ્રમાણે રપર થાય તો-- સન્ એ સ્થિતિમાં અન્ત = ન હોવાથી સતા રાતોઃા લાગુ ન પડતાં ત્રા નો હું ન થવાનો પ્રસંગ આવે છે. તેના જવાબમાં એમ કહેવામાં આવે છે કે ૩પધાર્થ 1 પ્રમાણે ઉપધા ત્રા નો ૬ થશે. પરંતુ તેમ થાય તો પછી માતામ્ માં પણ માત્ર નામ્ એ સ્થિતિમાં) ઉપધાભૂત ત્રા-કારનો શું થવાનો પ્રસંગ આવશે. આ પ્રમાણે ન થાય તે માટે જ સૂત્રકારે ત્રરંત તૂ૦ માં ધાતુ શબ્દનું ગ્રહણ કર્યું છે. આમ ૩૭ સૂત્રમાં લખ્યું મૂક્યો છે તે ઉપરથી સમજાય છે કે ત્યાં મન્ પૂર્વ પ્રકાર સાથે જ લેવાનો છે. 187 રૂત્રતા સૂત્ર પ્રમાણે ગિનન્ત માં સુન્ના રત્ પૂર્વે ધાતુના ઉપધાભૂત ઝા કે ત્ર ને સ્થાને હરવ – (ત્રત) મૂકવામાં આવે છે. અહીં સૂત્રમાં તુ એમ ત્ર ને તાર કર્યો છે. જો મgવિત્0 સૂત્રમાંનો [ પ્રત્યાહાર પૂર્વ ઈ-કાર સાથે લેવાનો હોય તો ત્રત્ માં 28 ને તપુર કર્યો છે તે નિરર્થક થશે, કારણ કે તેમ ન કર્યું હોય તો પણ ત્ર કે ત્ર ને સ્થાને હસ્વ ત્ર જ થશે. તે એટલા માટે કે પૂર્વ -કાર સાથેના મમ્ પ્રત્યાહારમાં 28 નથી આવતો તેથી તે મહૂિ પ્રમાણે પોતાના સવર્ણ દીર્ઘનું ગ્રહણ નહીં કરાવે. પરિણામે નવી તત્ એ દૃષ્ટાન્તમાં ૩ત્રતા પ્રમાણે તૂ ધાતુના ત્રા-કારને સ્થાને હસ્વ ત્ર-કાર જ થશે. તેથી તે સૂત્રમાં ત્ર ને તાર કર્યો છે તે વ્યર્થ થઇને જ્ઞાપન કરે છે કે નહિ એ ગ્રહણકશાસ્ત્રમાંનો મન પર ન-કાર સાથે લેવાનો છે, કારણ કે સૂત્રમાં તાર કરીને સૂત્રકારે સૂચવ્યું છે કે ત્ર ને સ્થાને સવર્ણ દીર્ઘ આદેશ નહીં થાય અને મજુત્િરમાંનો [ પ્રત્યાહાર પર ઈ-કાર સાથે લેવામાં આવે તો જ તે સૂત્ર તું ના હસ્વ ત્ર-કારને લાગુ પડી શકે. આમ સિદ્ધ થાય છે કે મજુનૂિ સૂત્રમાં પર - કાર સાથે લેવાનો છે. અહીં સવડ તુ પર તાત્રતા એમ પાઠાન્તર છે (જુઓ સુ.શા.ભા.૧ પૃ.૧૬ ૯ પા.ટી.*) 188 અહીં ત્રાજે તારણમ્ એમ પાઠાન્તર છે (જુઓ એજન પૃ૧૬૯)