Page Text
________________
ના પછી ઈ-કાર નો ઉપદેશ પણે આગળ પવરટ્। એ સૂત્રમાં જ થાય.
તો પૂર્વોપદેશ (જ) કરવામાં આવે તો ાિ, દ્ર ૬ આગમ વગેરેનું વિધાન હોય ત્યાં, તેમજ ાં રજૂ, (પ્રત્યાહાર) નું ચણ હોય ત્યાં (૪-કારનું ગ્રહણ કરવું પડશે) ॥૩॥
કે
118
119
જો હૈં- કારનો માત્ર પૂર્વોપદેશ કરવામાં આવે તો િિહત્વા સ્નેહિત્વા સિમ્નિહિષ્કૃત સિસ્નેહિતિ વગેરેમાં રો વ્યુપધાદારેઃ સંÆ । પ્રમાણે ત્ત્વિ (થાય છે તે) ન થવાનો પ્રસંગ આવે છે, (કારણ કે રદ્ પ્રત્યાહારમાં હૈં-કારનો સમાવેશ નથી થતો.” વત્ત વ્યવ્રુક્ષત પ્રતિ વગેરેમાં મ નું ખાસ વિધાન કરવું પડશે, કારણ કે શરૂ પ્રત્યાહારમાં હૈં કારનો સમાવેશ થતો નથી તેથી) રાજ પાનનિટ મ। પ્રમાણે થતો ) સ ન થવાનો પ્રસંગ આવે છે. વૈધિષદ નું પણ વિધાન કરવું પડશે, કારણ કે વત્ પ્રત્યાહારમાં સૈકારના સમાન્થેશ ન થતો હોવાથી રુતિ પદ વગેરેમાં વાદિ પ્રત્યય પૂર્વે થતો ઘેર આગમન થવાનો પ્રસંગ આવશે. જે (સૂત્રો)માં (પ્રત્યાહાર) નું ગ્રહણ કરવામાં આવ્યું હોય તે (સૂત્રો) પણ. શું? હૈં-કાર વિનાનાં થશે. (કારણ કે હૈં-કારનું માત્ર પૂર્વગ્રહણ કરવામાં આવે તો. ફાર પ્રત્યાહારમાં તેનો સમાવેશ થતો નથી. તેમાં શો દોષ (આવે છે ?
झलो झलि । इतीह न स्यात् । अदाग्धाम् अदाग्धम् ॥ तस्मात्पूर्वश्चैवोपदेष्टव्यः परश्च यदि च किंचिदन्यत्राप्युपदेशे प्रयोजनमस्ति तत्राप्युपदेशः कर्तव्यः ॥
इदं विचायति । अय रेफो यकारवकाराभ्यां पूर्व एवोपदिश्येत ह र च व डिति पर एव वा यथान्यासमिति कश्चात्र विशेषः ।
1
रेफस्य परोपदेशेऽनुनासिकद्विर्वचनपरसवर्णप्रतिषेधः ॥४॥
रेफस्य परोपदेशेऽनुनासिकद्विर्वचनपरसवर्णानां प्रतिषेधो वक्तव्यः । अनुनासिकस्य । स्वर्नयति प्रातर्नतिििित यरोऽनुनासिकेऽनुनासिको वा। इत्यनुनासिकः प्राप्नोति ॥ द्विर्वचनस्य । भद्रहृदः मद्रहृद इति यर इति द्विर्वचनं प्राप्नोति ॥ परसवर्णस्य । कुण्डं रथेन । वनं रथेन । अनुस्वारस्य ययि । इति परसवर्णः प्राप्नोति ॥ अस्तु तर्हि पूर्वोपदेशः ।
'
पूर्वोपदेशे कित्त्वप्रतिषेधो व्यलोपवचनं च ॥५॥
અવાધાન્ અવાધમ વગેરેમાં ફ્લો જ્ઞહિ। એ (સૂત્ર લાગુ) નહીં થાય૰ તેથી હૈં-કાર નો ઉપદેશ પૂર્વે (ચવટ્। સૂત્રમાં) કરવો પડશે અને પાછળ (હત્ત્વ સૂત્રમાં પણ કરવો પડશે. અને જો બીજેપણ તેનો ઉપદેશ કરવાથી કોઇ પ્રયોજન સિદ્ધ થતું હોય તો ત્યાં
116
* કારણ કે હૈં નું ઘર (અર્થાત્ માત્ર ૧૪ મા માહેશ્વર સૂત્રમાં) ઉચ્ચારણ કરવામાં આવે તો દેશ હૈં। સૂત્રમાં પ્રયોજાયેલો દેશ પ્રત્યાહાર પરા બની જશે અને તે દ્વારા દારનું ગ્રહણ નહીં થઇ શકે. તેથી પુરુષઃ સતિ। જેવાં ઉદાહરણોમાં હ્ર નો સ-કાર આદેશ થઇને પુરુષો તિ । જેવી સંધિ થઇ શકે તે માટે હો ! એમ ઉમેરવું પડશે.
" રત્નો સુપપાદવે સો। એ સૂત્રમાં રજૂ પ્રત્યાહારનું ગ્રહણ કર્યું છે. હવે જો જૂનું માત્ર પૂર્વે હવદ્ા સૂત્રમાં જ ગ્રહણ કરવામાં આવે તો રહ્યું. પ્રત્યાહાર ન રહેતાં રજૂ થઇ જશે અને તેમાં હૈં કારનો સમાવેશ નહીં થાય તેથી વિકલ્પ વિત્ત્વ પ્રાપ્ત નહીં થાય. પરિણામે દિ ધાતુ ઉપરથી સ્થિતિ, મિનિદિતિ જેવાં રૂપો પ્રાપ્ત નહીં થાય.
ારણ કે અહીં પ્રત્યાહાર રાત્ ન રહેતાં વાર થઇ જશે તેથી તે બ્રાસ દ-કારનુંગ્રહણ ન થતાં તુ, વિગેરે અનિષ્ટ ધાતુઓને ખુદ
માં વ્ઝિ ને સ્થાને રહ્યો હ્યુવધાત્॰ પ્રમાણે સ નહીં લાગે પરિણામે અધુક્ષત, અક્ષિત્ જેવાં રૂપો સિદ્ધ નહીં થાય.
119
* કારણ કે હૈં-કારનો માત્રપૂર્વે ઉપદેશ કરવામાં આવે તો વત્ પ્રત્યાહારમાં તેનો સમાવેશ ન થવાથી દૂ,સ્વપ્,શ્વસ્, અર્ અને નર્ એ ધાતુઓની પાછળ વાતિ સાર્વધાતુક પ્રત્યય (અહીં હિ ) આવતાં વિભ્યઃ સાર્વધાતુજે। પ્રમાણે ટ્ આગમ થાય છે તે વ્ હિ વગેરેમાં ન થવાનો પ્રસંગ આવશે પરિણામે હ્રવિત્તિ, સ્વર્ત્યાદિ જેવાં રૂપો સિદ્ધ નહીં થાય.
120 7–કારનો માત્ર પૂર્વોપદેશ કરવામાં આવે તો હૂઁ પ્રત્યાહાર ર્ થઇ જાય અને તેમાં હૈં-કારનો સમાવેશ ન થવાથી હૂઁ ધાતુ સત્ત નહીં થાય પરિણામે દાદ Ôામ વાંમાં રત્નો સહિ। પ્રમાણે f-કારનો લોપ નહીં થાય અને ગવા ધાન વન વગેરે ફો સિદ્ધ નહીં થાય.
118
Jain Education International
७०
For Personal & Private Use Only
www.jainellbrary.org
| SR No. | 005538 |
| Book Title | Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pradyumna R Vora |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 718 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 18 MB |