Page Text
________________
१२०७
अनेकान्तजयपताका
(પ8:
नात् उभयनिश्चयसिद्धेः (५८) अन्यतरस्यापि भ्रान्तत्वायोगात्, इतरत्राप्यनाश्वासापत्तेः तज्जातीयव्यभिचारदर्शनात् सतः सर्वथाऽसत्त्वानापत्तेः, कादाचित्कतया तदुत्पत्त्यादि
આ વ્યાહ્યા
.... मृदादि कपालादि चोभयमन्यतरस्यापि-मृदादेः भ्रान्तताऽयोगात् । अयोगश्चेतरत्रापि कपालादौ अनाश्वासापत्तेः । आपत्तिश्च तज्जातीयव्यभिचारदर्शनात् । तथा सतः सर्वथा-एकान्तेन असत्त्वानापत्तेः । अनापत्तिश्च कादाचित्कतया कारणेन तदुत्पत्त्यादिप्रसङ्गात्-असत उत्पाद
... અનેકાંતરશ્મિ .... બૌદ્ધઃ તમે માટીરૂપે અને કપાલરૂપે વસ્તુનો અનુભવ કહ્યો, પણ હકીકતમાં તેમાં કપાલરૂપેનો અનુભવ જ યથાર્થ છે, માટીરૂપનો અનુભવ નહીં. કારણ કે માટી તો પૂર્વેક્ષણમાં જ નિરન્વય નષ્ટ થઈ ગઈ છે, તેનો અનુભવ ન થાય.
સાંખ્યઃ વાસ્તવમાં માટીરૂપનો અનુભવ જ યથાર્થ છે, કપાલાદિ જુદી જુદી અવસ્થાનો નહીં. કારણ કે વસ્તુ તો અપ્રશ્રુત-અનુત્પન્ન-સ્થિર એકસ્વભાવી છે, તેની કોઈ જુદી જુદી અવસ્થા જ નથી કે જેનો અનુભવ થઈ શકે.
સ્યાદ્વાદીઃ તમારા બંનેની વાત અસંગત છે. કારણ કે બંને રૂપનો અનુભવ સિદ્ધ જ છે. તેનું કારણ એ કે, માટી અને કપાલાદિ બંનેનો નિશ્ચય થાય છે. આમ, જ્યારે બંનેનો નિશ્ચય થતો હોય, ત્યારે તે બેમાંથી એકેને બ્રાન્ત માનવું યોગ્ય નથી.
(૫૮) બૌદ્ધઃ નિશ્ચય થવા છતાં પણ, તે મૃદાદિના અનુભવને ભ્રાન્ત માની લઈએ તો?
સ્યાદ્વાદીઃ તો તો તમને માન્ય કપાલાદિના અનુભવને પણ ભ્રાન્ત કહી શકાશે. (અર્થાત્ જેમ નિશ્ચિત પણ મૃદાદિનો અનુભવ બ્રાન્ત છે, તેમ નિશ્ચિત પણ કપાલાદિનો અનુભવ બ્રાન્ત માનવો પડશે.) કારણ કે તેના સજાતીય માટીના અનુભવમાં, યથાર્થતાનો વ્યભિચાર દેખાય છે. (નિશ્ચિત પણ માટીનો અનુભવ, યથાર્થ ન દેખાવાથી, નિશ્ચિત એવા કપાલ-અનુભવની યથાર્થતામાં પણ વિશ્વાસ રહે નહીં.)
બીજી વાત એ કે, સત્ વસ્તુ સર્વથા અસત્ બની જતી નથી. તેનું કારણ એ કે, જો અસત્ બને, તો તે અસત્ કાદાચિત્ક હોવાથી (=સત્ પછી તરત જ પ્રતિનિયત રૂપે થતી હોવાથી) તેનાં ઉત્પત્તિ-નાશ માનવા પડશે ! (એટલે તમે જે કહો છો કે, પૂર્વેક્ષણગત સત્ માટી તો સર્વથા અસત્
અહીં ઉપલક્ષણથી સાંખ્યના પ્રશ્નોત્તરો પણ સમજવા. અર્થાત્ તે કહે છે કે, કપાલરૂપેનો અનુભવ બ્રાન્ત છે. તો તેનું સમાધાન એ કે, માટીના અનુભવને પણ ભ્રાન્ત કહેવો પડશે, તેની યથાર્થતામાં પણ વિશ્વાસ નહીં રહે. એમ દરેક તર્કો પર્યાયાર્થિકનયથી જોડવા. (સાંખ્યનું નિરાકરણ કરવા.)
* કદાચિત્ થનારી વસ્તુના, ઘટની જેમ ઉત્પત્તિ-નાશ થતા હોય છે.
૧. ‘સિદ્ધિ: અન્યતર' ત -પઢિ:
૨. “સર્વથાનાઃ ' તિ -પીઠ: I
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005536 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 350 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 8 MB |