Anekantjaipataka Part 05

SR No.: 005536
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay
Publisher: Jingun Aradhak Trust
Publication Year: 2013
Total Pages: 350
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 8 MB

Page 292

१४१५
अनेकान्तजयपताका
માવના
(२७० ) न च प्रमेयवदपरिच्छित्त्यात्मकमेवैततत्, तथाऽप्रतीतेर्लोकादिविरोधात् अदृष्टविभ्रमप्रतीत्यात्मकता तु तदाभासता ॥
જ વ્યારા .... कगमकत्वात् । तस्यापीत्यादि। तस्यापि-विसंवादस्य ज्ञेयत्वात् तथाज्ञायमानत्वेन ततःतदाभासात् तत्प्रतीतेश्च-विसंवादप्रतीतेश्च यथावस्थितज्ञेयाधिगमनिमित्तं च मानमिति भावना ॥
न चेत्यादि । न च प्रमेयवदिति निदर्शनं व्यतिरेकि, अपरिच्छित्त्यात्मकमेव-एकान्तेन एतत्-तदाभासम् । कुत इत्याह-तथाऽप्रतीते:-अपरिच्छित्त्यात्मकत्वेनाप्रतीतेः । अप्रतीतिश्च लोकादिविरोधात्, लोकसमययुक्तिविरोधादित्यर्थः । अदृष्टेत्यादि । अदृष्टात्-कर्मणो विभ्रमः
... અનેકાંતરશ્મિ જ અવ્યભિચાર છે અને એટલે એ પ્રમાણાભાસ (જેમ ધૂમ વહ્નિને જણાવે, તેમ) પોતાના વ્યાપકીભૂત વિસંવાદને જણાવે છે... આમ, સ્વવ્યાપકને જણાવનાર હોવાથી (ધૂમની જેમ) પ્રમાણાભાસ પણ પ્રમાણ બને.
એવું (=પ્રમાણાભાસ વિસંવાદને જણાવે છે, એવું) બતાવવા કહે છે -
વિસંવાદ શેયરૂપ છે, કારણ કે તે પ્રમાણે તેનું જ્ઞાન થાય છે. એટલે પ્રમાણાભાસથી આવા શેયરૂપ વિસંવાદની યથાવસ્થિતપણે પ્રતીતિ થાય છે.
આમ, પ્રમાણાભાસ, યથાવસ્થિત (વિસંવાદરૂપ) જ્ઞયને જાણવામાં નિમિત્ત હોવાથી, કથંચિત પ્રમાણરૂપ જ છે. આ પ્રમાણે ભાવના સમજવી.
એક કથંચિત્ પ્રમાણાભાસતા ૬ (૨૭૦) જેમ પ્રમેય-વિષયભૂત વસ્તુ જડ છે, તેમ પ્રમાણાભાસ પણ અપરિચ્છેદરૂપ (=અબોધરૂપ=જડરૂપ) છે – એવું નથી, કારણ કે અપરિચ્છેદરૂપે (=જડરૂપે) તેની પ્રતીતિ કદી થતી નથી.
તેનું (=ઉડરૂપે તેની પ્રતીતિ ન થવાનું) કારણ એ જ કે, તેમાં લોક-સમય-યુક્તિનો વિરોધ થાય છે. (પ્રમાણાભાસ જડરૂપ હોય એવું લોકમાં પણ અનુભવાતું નથી, શાસ્ત્રમાં પણ મનાયું નથી અને યુક્તિઓ દ્વારા પણ તેની ચૈતન્યરૂપતા જ ફલિત થાય છે. તે છતાં તમે તેને અબોધ-જડરૂપ કહો, તો તેમાં લોકાદિનો વિરોધ થાય જ.)
પ્રશ્ન જો પ્રમાણાભાસને પરિચ્છેદ-બોધરૂપ કહો, તો તો એ “પ્રમાણ’ રૂપ જ ફલિત થાય
જેમ પ્રમાણનો વિષયવસ્તુ સાથે અવિસંવાદ હોય છે, તેમ પ્રમાણાભાસનો વિસંવાદ હોય છે.
૨. “પ્રતીતે: પરિ.' તિ ટુ-પાઠ: I