Page Text
________________
१३६१ अनेकान्तजयपताका
(ષણ:
-O> तदभावेन वस्तुनो नित्यत्वापत्तेः, तद्धर्मत्वे च तदव्यतिरेकतः कथमनात्मकत्वं वस्तुन एवात्मकत्वात् ॥ (२१७) द्वितीयक्षणे यतस्तदेव न भवति, अतस्तदनात्मकमनित्यमिति चोच्यते
- ચાહ્યા ... वस्तुधर्मत्वात्, अतद्धर्मत्वे-अवस्तुधर्मत्वे तदभावेन-अनित्यत्वाभावेन अतद्धर्मतया वस्तुनो नित्यत्वापत्तेः, इतश्चैतदेवमिति वर्तते । तद्धर्मत्वे च-वस्तुधर्मत्वे चाऽनित्यत्वस्य तदव्यतिरेकतः-वस्त्वव्यतिरेकतः कारणात् कथमनात्मकत्वं-नि:स्वभावत्वं च वस्तुनः ? कथं च न स्यादित्याह-वस्तुन एवात्मकत्वात् इति ॥
पराभिप्रायमाह-द्वितीयक्षणे-वस्त्वात्मलाभानन्तरभाविनि यतस्तदेव न भवति वस्त्वेकान्तेन अतस्तत्-वस्तु अनात्मकमनित्यमिति चोच्यते । इति चेत्, एतदाशङ्कयाह-यदेव
અનેકાંતરશ્મિ જ પ્રશ્નઃ અનિત્યતાને વસ્તુનો ધર્મ ન માનીએ તો?
ઉત્તરઃ તો તો વસ્તુ અનિત્યતા ધર્મથી શૂન્ય બને અને તો વસ્તુ નિત્ય બનવાની આપત્તિ આવે! જે તમને બિલકુલ ઇષ્ટ નથી.
એટલે “અનિત્યતા’ એ વસ્તુનો જ ધર્મ છે અને એ અનિત્યતાનો વસ્તુની સાથે (અવ્યતિરેક=) અભેદ હોવાથી, વસ્તુ નિરાત્મક-નિઃસ્વભાવી શી રીતે કહેવાય? કારણ કે અનિત્યતા તો સત્ છે.
(ભાવ એ કે, અનિત્યતા વસ્તુનો ધર્મ છે. વસ્તુ એટલે અપરિકલ્પિત-સસ્વભાવી પદાર્થ, તેનો ધર્મ અનિત્યતા છે. હવે આવી અનિત્યતાને ઘટાદિમાં માનો, તો ઘટને પણ અપરિકલ્પિત-સસ્વભાવી વસ્તુરૂપ માનવો પડે અને વસ્તુ એ જ આત્મક છે. એટલે ઘટાદિને એકાંત નિરાત્મકરૂપ માની શકાય નહીં.).
નિષ્કર્ષ: વસ્તુને અનિત્ય માનવામાં અનાત્મકતા ન રહે ને અનાત્મક માનવામાં અનિત્યતા ન રહે... આમ, પૂર્વાપર વિરોધ હોવાથી એક જ વસ્તુને અનાત્મક-અનિત્યરૂપ કહેવી બિલકુલ ઉચિત
નથી.
(હવે બૌદ્ધ, વસ્તુને અનિત્ય-અનાત્મક રૂપે સિદ્ધ કરવા પૂર્વપક્ષો રજૂ કરે છે અને ગ્રંથકારશ્રી પણ સચોટ તર્કોથી એ પૂર્વપક્ષોનું ઉન્મૂલન કરે છે -).
(૨૧૭) બૌદ્ધ ઘટ વગેરે વસ્તુઓ આત્મલાભ પછીની (જે સમયે પોતાનું અસ્તિત્વ છે, તે પછીની) બીજી ક્ષણે હોતી નથી (તેઓનું અસ્તિત્વ નથી રહેતું) એ જ કારણથી તેઓ (૧) અનાત્મક, અને (૨) અનિત્ય કહેવાય છે...
૨. પૂર્વમુદ્રિતે ‘નિત્ય' તિ પતિ:, સત્ર D-H-પ્રતપીઠ:
. ‘વો
તે'
ત
પ4િ: I
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005536 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 350 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 8 MB |