Page Text
________________
થવાર:) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
१३५८ कथञ्चित् सात्मकादावेव तस्मिन् भावकविषयभावेनानुपचरितरूपा सम्भवति भावना, नान्यथेति कथं यथोक्तभावनाऽभावः? कथं वा पररूपेण अनात्मके तत्तत्संयोगापेक्षयाऽनित्ये तदशुचिपरिणामभावादशुचौ तथासन्तापकरत्वेन दुःखे सत्यस्या मिथ्यारूपत्वम् ?
વ્યથા ञ्चित्-केनचित् प्रकारेण प्रतिपक्षनयानुसारिणा सात्मकादावेव तस्मिन्-वस्तुनि भावकविषयभावेन सता तात्त्विकेन अनुपचरितरूपा-मुख्या सम्भवति भावना, नान्यथा । इति-एवं कथं यथोक्तभावनाभावः? नैवेत्यर्थः । कथं वा पररूपेणानात्मके-वस्तुनि तत्तत्संयोगापेक्षया बाह्यान्तरभावावधिकृत्य अनित्ये तदशुचिपरिणामभावान्नरकादिगतिमधिकृत्य अशुचौ तथा-संयोगवियोगाभ्यां सन्तापकरत्वेन हेतुना दुःखे सति वस्तुनि अस्याः-भावनाया मिथ्यारूपत्वम् ? कथं वा तस्याः-भावनायाः तत्प्रकर्षरूपवैराग्याभाव इति योगः । कथं च
- અનેકાંતરશ્મિ ...
(૧) ભાવનાસંગતિ (૨૧૨) અનાત્મક વસ્તુ પણ કથંચિત્ (=કોઈક અપેક્ષાએ જે નયની અપેક્ષાએ અનાત્મક છે, તેના પ્રતિપક્ષી નયની અપેક્ષાએ) સાત્મક છે.
આવી સાત્મક (=સસ્વરૂપી) વસ્તુમાં જ, જેના વિશે ભાવના ભાવવાની છે, એ વિષયનું તાત્વિક અસ્તિત્વ છે અને તો તે વિશે અનુપચરિતરૂપે (મુખ્યરૂપે વાસ્તવિકરૂપે) ભાવના સંભવી શકે... અન્યથા નહીં. (નિરાત્મક વસ્તુનું તો અસ્તિત્વ જ ન હોવાથી તે વિશે ભાવના જ ન થાય.) આવું હોય, તો સાત્મક વસ્તુમાં પણ યથોક્ત (નૈરાભ્ય) ભાવના કેમ ન થાય? થાય જ.
(૨) ભાવનાની યથાર્થતાં (ક) દરેક વસ્તુઓ પરરૂપે અનાત્મક છે. દા.ત. ઘટ પટરૂપે અનાત્મક=નિઃસ્વરૂપ છે. વળી,
(ખ) વસ્તુઓ બાહ્ય-આત્યંતર સંયોગની અપેક્ષાએ અનિત્ય છે (તે તે સંયોગો કાયમ ટકતા નથી એ અપેક્ષાએ) વળી (ગ) નરકાદિ ગતિને લઈને વસ્તુ અશુચિપરિણામવાળી છે. (નરકાદિમાં માંસ-લોહી વગેરેની દુર્ગધથી વ્યાપ્ત વૈતરણી નદી વગેરે અશુચિવાળી વસ્તુઓ છે), અને (ઘ) દરેક પદાર્થો સંયોગ-વિયોગ કરવા દ્વારા (=અનિષ્ટ પદાર્થો સંયોગ દ્વારા અને ઇષ્ટ પદાર્થો વિયોગ દ્વારા) સંતાપને કરનાર હોવાથી દુઃખરૂપ છે.
આમ, વસ્તુ જ્યારે કથંચિત્ નિરાત્મકાદિરૂપ પણ હોય, તો તે વિશે થનારી નૈરાભ્યાદિ ભાવનાઓ મિથ્યા શી રીતે ? (અર્થાત્ યથાર્થ જ છે. કેમકે તે ભાવનાઓની વિષયભૂત વસ્તુ નિરાત્મકાદિરૂપ છે જ.)
હવે પ્રશ્ન થાય કે, વસ્તુ સાત્મકાદિરૂપ હોય, તો તેમાં નૈરાભ્ય વગેરે ભાવનાઓ મિથ્યા ન કહેવાય ? તો એનું સમાધાન એ કે, વસ્તુ કથંચિત્ નિરાત્મકાદિરૂપ પણ છે જ અને તો નૈરાશ્યાદિ ભાવનાઓ પણ યથાર્થપણે થઈ શકે.
૨. “ભવાધિકૃત્યનિ નિત્યનિત્યે' ત -પાઠ:I
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005536 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 350 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 8 MB |