Page Text
________________
ધાર) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
१२८६ न्यतरैकबोधजत्वे तथावैशिष्ट्यम् ? (१३६) तथाविधहेतुभ्यस्तद्धेतुभावादिति चेत्, एतदपि प्रतिनियतार्थतया भवद्विज्ञानगोचरातीतमेव । किं तेन ? प्रतीतिरियमीदृशीति चेत्, अस्त्येषा तन्त्रत्यागिनी तु न युक्तोपन्यसितुम् । (१३७) न ह्येषा तथाऽनुभवप्रतीयमानान्वया सर्वथा तद्ग्राहिबोधविकलाद् बोधमात्राद् भवितुमर्हति ॥
- વ્યાહ્યા . बोधजत्वे सति तथावैशिष्टयं येनैतद् वेद ? तथाविधेत्यादि । तथाविधहेतुभ्यः परम्परया तद्धेतुभावात् तस्य-विकल्पस्य हेतुभावात्-तथाविधान्यतरबोधभावात् । इति चेत्, एतदाशङ्कयाह-एतदपि-अनन्तरोदितं प्रतिनियतार्थतया कारणेन भवद्विज्ञानगोचरातीतमेव । किं तेनेत्यादि । किं तेन-मंदीयविज्ञानागोचरेण ? प्रतीतिरियं-प्रस्तुताश्वादिगोचरा ईदृशी । इति चेत्, एतदाशङ्कयाह-अस्त्येषा-प्रतीतिः तन्त्रत्यागिनी तु त्वन्नीत्या, अतो न युक्तोपन्यसितुम् । न ह्येषेत्यादि । न यस्मादेषा तथा-तेन प्रकारेण पूर्वापरीभूतबोधलक्षणेन अनुभवेन प्रतीयमानः
—- અનેકાંતરશ્મિ સ્યાદ્વાદી : વિશિષ્ટ જ્ઞાનપરંપરાથી થયેલો વિકલ્પ; તેમની (=જ્ઞાનપરંપરામાંની) કોઈ એક જ્ઞાનક્ષણથી જ ઉત્પન્ન થાય છે, તો તેમાં તેવું વૈશિષ્ટટ્ય ક્યાંથી આવ્યું? (કે જેથી તે બીજા કાળમાં અશ્વનું અસ્તિત્વ જાણી લે.)
(૧૩૬) બૌદ્ધ : પોતાની હેતુપરંપરાથી જ કોઈ એક બોધરૂપ હેતુ થયો છે, કે જે વિકલ્પને ઉત્પન્ન કરે છે, વિકલ્પનો હેતુ છે... અને તેના થકી જ એ વિકલ્પમાં વૈશિસ્ય આવે છે...
સ્યાદ્વાદીઃ તે હેતુપરંપરામાં તેવો પ્રતિનિયત હેતુ આવવો... તેનાથી પ્રતિનિયત વિકલ્પ થવો... તે વિકલ્પમાં પ્રતિનિયત વૈશિષ્ટટ્ય આવવું... એ બધું તમારા વિજ્ઞાનના વિષયની બહારની વસ્તુ છે. અર્થાત્ ક્ષણસ્થિતિક વસ્તુને વિષય કરનારું જ્ઞાન, એ બધું જાણી શકે નહીં (અને એટલે એવા વિકલ્પ થકી, બીજા કાળમાં અશ્વનું અસ્તિત્વ છે, એવું જાણવું અસંગત જ રહે.)
બૌદ્ધ : વિકલ્પનું વૈશિસ્ય અમારા વિજ્ઞાનનો વિષય ન બને તો શું થઈ ગયું? પ્રતીતિ તો તેવી થાય છે જ ને? (બીજા કાળમાં અશ્વનું અસ્તિત્વ હોય, અને એ ગાય વિના પણ થતો હોય... એ બધું તો પ્રતીત જ છે ને ?)
સ્યાદ્વાદીઃ તેવી પ્રતીતિ ચોક્કસ છે, પણ તમારા શાસ્ત્રના નીતિ-નિયમ મુજબ તેની સંગતિ થતી નથી. એટલે એનો પ્રમાણ તરીકે ઉપન્યાસ કરવો યોગ્ય નથી. (અર્થાત્ એ પ્રતીતિના આધારે અશ્વનું અન્યકાળે અસ્તિત્વ છે. એવું બધું વ્યવસ્થાપિત ન કરી શકાય.) ' (૧૩૭) બૌદ્ધ: પણ અમારા શાસ્ત્રનિયમ મુજબ, તે પ્રતીતિ કેમ ન ઘટે ?
૨. ‘ચતર વધo' ત -પઢિ:
૨. ‘અસત્યેષાં તત્ત્વ' તિ -પઢિ:
રૂ. “કવીયજ્ઞાન વિરેન' રૂતિ -
પાઠ: |
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005536 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 350 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 8 MB |