Page Text
________________
ધાર:) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
१२७२ शक्यः तूष्णीमित्येतदप्येवम्, तस्य विशिष्टबोधाभावात् ।(१२४) यस्तु सन्न्यायकुशलः कुशाग्रीयबुद्धिः स कथमधिकृतचोद्यं तत्रैव सामर्थ्यादित्यादिनाऽनवकाशं मन्येत ? तत्रैव सामर्थ्य तत्समानजातीयापरापराजननवन्न तदन्यपरापरजननमपि । इति किं न पश्यत्यसौ
વ્યારહ્યા
. प्रायः । स मुग्धबुद्धिरित्थमपि शक्यस्तूष्णीमित्येतदपि एवमविप्रतिपत्तिरावयोः । कुत इत्याहतस्य-मुग्धबुद्धेविशिष्टबोधाभावात्, यस्तु सन्न्यायकुशलः कश्चित् कुशाग्रीयबुद्धिः-तीक्ष्णबुद्धिर्भवानिव स कथमधिकृतचोद्यं-न कारणभेदात् कार्यभेदः स्यादिति तत्रैव सामर्थ्यादित्यादिना अनवकाशं मन्येत ? कथं च न स्यादित्याह-तत्रैव सामर्थ्य विवक्षितकार्ये तत्समानजातीयापरापराजननदिति निदर्शनं न तदन्यपरापरजननमपि विज्ञानान्तराजननवन्न
- અનેકાંતરશ્મિ જ જરાય પ્રમાણસંગત નથી અને એટલે તેનો “યથાવં...” પંક્તિથી ઉપહાસ થાય એ તો બરાબર જ
અને એનાથી સાંખ્યો મૌન થઈ જાય - એ વિશે પણ તમને-અમને (બૌદ્ધ-જૈનને) કોઈ વિપ્રતિપત્તિ નથી, કારણ કે એ સચોટ તર્કથી તેઓ ચૂપ થઈ જ જાય. - ચૂપ થવાનું કારણ એ જ કે, તેમની પાસે વિશિષ્ટ બોધ નથી... પણ જે તીવ્રબુદ્ધિવાળો છે, તે તો ચૂપ નહીં જ થાય. એ જ વાત કહે છે – | મુગ્ધબુદ્ધિવાળા સાંખ્યને વિશિષ્ટ બોધ નથી અને એટલે જ તે સમજી શકતો નથી, તો તેના ઉપહાસ માટે જ ગ્રંથકારશ્રીએ “યથારૂં...' એ પંક્તિ કહી, એવું તમારું માનવું છે.
(૧૨૪) હવે આ વિશે અમારો (જૈનોનો) અભિપ્રાય એ કે, મુગ્ધબુદ્ધિવાળો તો ન સમજે, તેથી ચૂપ થઈ જાય. પણ જે સન્યાયકુશલ તીક્ષ્ણબુદ્ધિવાળો છે, તેને એ પ્રશ્નનું “નૈવ' પંક્તિથી ક્યાં સમાધાન થાય છે? તે પણ, એ પંક્તિથી સમાધાન થાય છે, એવું નથી જ માનતો.
(આશય એ કે, કારણભેદથી કાર્યભેદ નહીં રહે – એ પ્રશ્ન છે... તેનું સમાધાન “કારણોમાં, વિવક્ષિત કાર્યને ઉત્પન્ન કરવાનું જ સામર્થ્ય છે, અપર-અપર કાર્યને ઉત્પન્ન કરવાનું નહીં - એ છે. હવે વાત એ કે, આ (તત્રેવ...) પંક્તિથી કોને સમાધાન થાય છે? મુગ્ધબુદ્ધિ તો ચૂપ થઈ જાય, પણ જે ન્યાયકુશળ છે, તેને સમાધાન થતું નથી.)
તે સન્યાયકુશળ-તીક્ષ્ણ બુદ્ધિવાળાને તો “તંત્રેવ...” એ સમાધાનકારક પંક્તિમાં પણ અનેક પ્રશ્નો ઊભા થાય છે. જુઓ -
ચક્ષુ, આલોક વગેરે કારણોમાં વિવણિત વિજ્ઞાનને જ ઉત્પન્ન કરવાનું સામર્થ્ય હોય, એવું માનો,
રૂ. ‘તત્સમાનગાતીયાપરપ૨નનન+પતિ'
૨. ‘સ ચાય' રૂતિ -પતિ:. ૨. “સામર્થ્યદિના' રૂતિ –પ8િ: રૂતિ અ-પીઢ: I ૪. “TRI૫૨નનન' કૃતિ -પઢિ: |
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005536 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 350 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 8 MB |