Anekantjaipataka Part 05

SR No.: 005536
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay
Publisher: Jingun Aradhak Trust
Publication Year: 2013
Total Pages: 350
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 8 MB

Page 136

१२५९ अनेकान्तजयपताका
(પષ્ટ: इति चेत्, इतरस्य ततो भावे को हेतुः ? (१११) तत्स्वभाव एवेति चेत्, न असौ तत्स्वरूपाद्यनुवेधवैकल्ये तदनन्तरभावित्वमन्तरेण गम्यते, तच्चाशेषतत्कालभावि
- ચહ્યા
क्षितात् कारणात् । एतदाशङ्कयाह-इतरस्य-तत्फलाभिमतस्य ततः-विवक्षिताद्धेतो वे को हेतुः ? तत्स्वभाव एवेति चेत्-विवक्षितस्वभाव एवेति चेत् हेतुः । एतदाशङ्कयाह-न असौतत्स्वभावः तत्स्वरूपाद्यनुवेधवैकल्ये-हेतुस्वरूपाद्यनुवेधविकलभावे, 'आदि'शब्दाद् गुण
- અનેકાંતરશ્મિ છે બૌદ્ધ ઃ તે પણ થાય, તો તેનાથી થયું શું? તે પટ, વિવક્ષિત (માટીરૂપ) કારણથી તો નથી જ થતો. (એટલે માટીની અનંતર પટ થવા છતાં પણ કોઈ ક્ષતિ નથી, કારણ કે માટીથી માત્ર ઘટ જ થાય છે, પટ નહીં.)
સ્યાદ્વાદી: પટ ન થાય, પણ વિવક્ષિત માટીરૂપ કારણથી માત્ર ઘટ જ થાય; તેનું કારણ શું?
(૧૧૧) બૌદ્ધ : વિવક્ષિત સ્વભાવ જ તેનું કારણ છે. અર્થાત્ કારણનો તેવો સ્વભાવ; કે જેથી તેનાથી ઘટકાર્યની જ ઉત્પત્તિ થાય.
સ્યાદ્વાદી: જો હેતુનાં સ્વરૂપ-ગુણનું કાર્યમાં અનુસરણ હોય, તો વિવક્ષિત કારણ પછી કાર્યનું થવું; તેને અનુસારે જ ‘વિવક્ષિત કારણમાં વિવક્ષિત કાર્યને ઉત્પન્ન કરવાનો સ્વભાવ છે” એવું જણાય, તે સિવાય તેવું જણાય નહીં.
(ભાવાર્થ : માટીનું મૃત્ત્વ એ સ્વરૂપ છે અને સૌરભ વગેરે ગુણો છે. હવે આ સ્વરૂપ-ગુણનું ઘટમાં અનુસરણ થતું હોય, તો જણાઈ આવે કે, (૧) ઘટનું કારણ માટી જ છે, એટલે જ તો તેના જ સ્વરૂપ-ગુણનું તેમાં અનુસરણ થયું છે, અને (૨) માટીનું કાર્ય ઘટ જ છે, એટલે જ તો માત્ર તેમાં જ સ્વરૂપ-ગુણનું અનુસરણ થયું છે...
પણ તમે તો માટીના સ્વરૂપનું ઘટમાં અંશતઃ પણ અનુસરણ માનતા નથી, તો “માટીનો જ કારણ બનવાનો સ્વભાવ અને ઘટનો જ કાર્ય બનવાનો સ્વભાવ છે' એવું શેના આધારે જણાય ?)
તેને જાણવાનો હવે એક જ ઉપાય રહ્યો છે, અનંતરભાવિત્વ; કારણની અનંતર કાર્યનું થવુંમાટીની પછીની ક્ષણે ઘટનું થવું; બસ આને અનુસારે જ “માટીનો કારણત્વસ્વભાવ અને ઘટના કાર્યવસ્વભાવ છે.” એવું જણાશે, તે સિવાય તેનો સ્વભાવ જણાશે નહીં.
48. હેતુવાદ્યનુdધવિત્તમ કૃતિ હેતો:-મૃવાવે. -મૃત્ત્વાદ્રિ તરચાનુઘ:-ઘટા कार्येऽनुवृत्तिस्तस्य विकलभावे, विकलत्व इत्यर्थः ।।
49. “3”શબ્દાત્ પુરિઅદ રૂતિ | ત્ર સૌરમવાળો પૃાતે /
૨. ‘ાર્યાનુવૃત્તિ' રૂતિ વ-પાઢ: I