Page Text
________________
अनेकान्तजयपताका
१२२५
जनी ४शे ! ते खा प्रमाणे -
(१) ३५, आलोअहि जनेऊ झरणो, भे अन्वय (आत्मस्व३पनां अनुगमन) द्वारा ज्ञान३५ એક કાર્ય ઉત્પન્ન કરે, તો તો તે જ્ઞાનનું એકપણું જ નહીં રહે, કારણ કે તેવું માનવામાં તો તેમાં ચાર સ્વભાવનો પ્રવેશ થઈ ગયો. (જ્ઞાનરૂપ એક કાર્યમાં, રૂપ-આલોક-મનસ્કાર-ચક્ષુરૂપ ચારે કારણોનો અનુગમ થશે અને તો તેમાં ચાર સ્વભાવનો પ્રવેશ થશે, તેની એકરૂપતા નહીં રહે.)
(૨) હવે રૂપ, આલોક વગેરે અનેક કારણોથી, જો અન્વયપૂર્વક રૂપાદિ અનેક કાર્યની ઉત્પત્તિ કહો, તો તો એ ફલિત થશે કે, જ્ઞાનાદિ કાર્યોમાં, રૂપાદિ પ્રત્યેક કારણોનો અનુગમ થશે અને એ રૂપે જ તે કાર્યોની ઉત્પત્તિ થશે... પણ હવે અહીં પ્રશ્ન એ થાય કે, જો રૂપ-આલોક વગેરે કારણો, પોતાનાં સ્વરૂપના અનુગમ દ્વારા, જો જ્ઞાનાદિરૂપ કોઈ એક કાર્ય વિશે વ્યાપાર કરે, તો તો - તેમનું સંપૂર્ણ સ્વરૂપ જ્ઞાનાદિમાં જ અનુગત થઈ જવાથી - તેમનો, આલોકાદિરૂપ બીજા કાર્યો વિશે વ્યાપાર શી રીતે સંગત થશે ?
(षष्ठः
-
(ભાવ એ છે કે, પોતાના પક્ષમાં અહેતુકત્વનો અનવકાશ છે તે સિદ્ધ કરવા વ્યતિરેક પક્ષમાં અહેતુકત્વની આપત્તિ આપી છે.)
એટલે રૂપ, આલોક, મનસ્કાર આદિ અનેક કારણોથી, અન્વયપૂર્વક એક કે અનેક કાર્યોની ઉત્પત્તિ બિલકુલ સંગત થતી નથી.
આ આપણે વૃત્તિના અક્ષરોનો ભાવાર્થ જોયો, હવે પંક્તિને લઈને શબ્દશઃ ભાવાર્થ જોઈએ -) विवरणम्
अनेककार्यस्वभाववदिति वैधर्म्यदृष्टान्तः । एकं-विज्ञानाद्यन्यतरकार्यापेक्षया प्रतिनियतं किञ्चित् अनेकं वा रूपालोकमनस्कारचक्षुः समुदयरूपमुपजायेत-निष्पद्येत । अयमभिप्रायः - यथाऽस्माभिरन्वयं विनैव अनेकस्मात्-रूपालोकमनस्कारचक्षुर्लक्षणात् कारणादनेकेषां कार्याणां रूपालोकमनस्कारचक्षुरुत्तरक्षणलक्षणानां भावोऽभ्युपगम्यते, एवं यदि जैनैरनेकस्मात् कारणादन्वयेनैव जनकादेकस्यानेकस्य वा कार्यस्योत्पाद इत्यभ्युपगम्यते तदा भवति कार्यस्याहेतुकत्वप्रसङ्गः । तथाहि-यदि रूपालोकादयः कारणविशेषा ज्ञानलक्षणमेकं कार्यमात्मस्वरूपानुगमेन जनयन्ति न तदा ज्ञानस्यैकता चतुःस्वभावप्रवेशात्तत्र । रूपालोकादिभिः कारणै रूपालोकादीनि कार्याण्यनेकान्यन्वयेनैव जन्यन्ते तर्हि ज्ञानादीनि कार्याणि प्रत्येकं चतुर्भिः रूपालोकादिभिरन्वयेन जन्यन्त इत्यायातम् । ततश्च ज्ञानादावेकत्र कार्ये तेषां स्वरूपानुगमेन व्यापृतानां कथमालोकादौ कार्यान्तरे व्यापारः परिकल्प्यमानः साधीयान् स्यादिति ? ।।
६
Jain Education International
१. 'विज्ञानादन्यतर०' इति पूर्वमुद्रितपाठः, अत्र तु क-पाठः । २. 'जायते - निष्पद्यते' इति पूर्वमुद्रितपाठः, अत्र तु क-पाठः । ३. ‘रूपालोकादीनि कार्याण्यनेकान्यन्वयेनैवं जन्यन्ते तर्हि ज्ञानादीनि स्वरूपानुगमेन जनयन्ति ' इति खपाठ: । ४. पूर्वमुद्रिते 'जनयन्ति तदा' इत्यशुद्धपाठः, अत्र N - प्रतपाठ: । ५. 'प्रदेशात् तत्रास्व०' इति ख- पाठः । पूर्वमुद्रिते 'प्रवेशस्तत्र' इत्यशुद्धपाठः । ६. पूर्वमुद्रिते 'स्वरूपा०' इत्यशुद्धपाठः । ७. 'कार्याणं(?) प्रत्येकं' इति ख
पाठ: । ८. पूर्वमुद्रिते '[न] ज्ञानादावेव कर्तव्ये' इत्यशुद्धपाठः ।
९. 'कार्यान्तरव्यापारः' इति ड-पाठः ।
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005536 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 350 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 8 MB |