________________
अधिकारः) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
९२२ एव तत्त्वतो व्यय इत्यर्थत उक्त एव,(६९) यतोऽस्यायमर्थः पूर्वभवनेन भूतत्वमुत्पादतया अन्यथाभूतं तु भवनं व्ययतया तदेतदुभयमात्मा यस्येत्यन्यपदार्थेनोत्पादः सम्बध्यते
................. व्याख्या ...... एव तत्त्वतः-परमार्थेन व्यय इत्यर्थतः-सामर्थ्येन उक्त एव व्ययः । इहैव भावार्थमाह यतोऽस्यायमित्यादिना । यतोऽस्यायमर्थः । उत्पादलक्षणवाक्यस्य पूर्वभवनभूतमन्यथाभूतं भवनम्-आत्मा यस्य स तथाविधस्तद्भावस्तस्मात् तत्र पूर्वभवनेन-कारणसम्बन्धिना भूतत्वम्अतीतत्वं उत्पादतया तत्प्रागभावानिवृत्तौ प्राग्वत् तद्भावानुपपत्तेः । अन्यथाभूतं तु भवनं
....... मनेतिरश्मि ...... उत्पाद उपाथी अर्थथा व्यय ५९॥ ४345 यो... (उत्पा६५ भेटले त्याहस्वाभाव... अर्थात् ઉત્પાદ છે સ્વભાવ જેનો તેવો વ્યય... વ્યય પણ ઉત્પન્ન તો થાય જ છે... એટલે જ વ્યયને ઉત્પાદધર્મ 5यो....)
(EN) तेनो (भावार्थ २॥ प्रभाो छ -
पूर्वभवनेन भूतत्वम् (=अतीतत्वम्) ५८३५ वस्तु, पूर्वक्षत मृत्पिं ॥२५॥ २मतीत थाय - नष्ट थाय तो ४ उत्पन्न थाय... २॥म, उत्पा६ व्ययने अविनामावी छ, ॥२९॥ ॐ (तत्प्रागभावानिवृत्तौ प्राग्वत् तद्भावानुपपत्तेरिति=) आर्यन भावना निवृत्ति न थाय तो पडेलांना ४ ते आर्यनो उत्पाद संगत न थई ...
આશય સ્પષ્ટ નિયમ છે કે, જ્યાં સુધી કાર્યનો પ્રાગભાવ નિવૃત્ત ન થાય, ત્યાં સુધી કાર્ય ન જ ઉત્પન્ન થાય. (જ્યાં સુધી ઘટપ્રાગભાવ નનિવર્તે, ત્યાં સુધી ઘટ ન જ બને) શું મૃપિંડ અવસ્થામાં ઘટની ઉપલબ્ધિ થાય છે? એટલે માનવું જ રહ્યું કે, મૃતપિંડનો કથંચિત્ અભાવ થાય તો જ તે ઘટની ઉત્પત્તિ થાય છે.
આમ, ઘટના ઉત્પાદ તે મૃતપિંડના કથંચિત્ નાશને અવિનાભાવી છે, તેથી ઉત્પાદ સાથે વ્યય ५९। मानवो ४ २.यो...
....... विवरणम् ........ 34. पूर्वभवनभूतमन्यथाभूतं भवनम्-आत्मा यस्य स तथाविधसद्भावस्तस्मादिति । अयं सुखावबोधाय वृत्तिकृता समास: कृत: पूर्वभवनभूतान्यथाभूतभवनात्मकत्वादिति वाक्यस्येति ।।
35. उत्पादतयेति । उत्पादरूपतया वस्तुन उत्पद्यमानत्वेनेत्यर्थ: । घटरूपं हि वस्तु पिण्डादिकारणरूपे अतीत एवोत्पद्यते, उत्पादस्य व्ययाविनाभूतत्वात् । कुत इत्याह- 36. तत्प्रागभावानिवृत्तौ प्राग्वत् तद्भावानुपपत्तेरिति । तत्प्रागभावस्य-कार्यप्रागभावस्य कारणस्वरूपलक्षणस्यानिवृत्तौ-अविनाशे सति प्राग्वत्कारणावस्थायामिव तद्भावानुपपत्ते:-कार्योत्पादस्याघटनात् । कार्यस्य हि कारणकाल: प्रागभाव: "क्षीरे
१. 'इत्यर्थः सामर्थ्येनोक्त एव' इति ङ-पाठः। २. 'तदभावा०' इति क-पाठः। ३. 'रूपो अतीत' इति च
पाठः।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org