________________
अधिकारः)
व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
९१४
*...........
(६१) एवं च इन्द्रियाग्राह्यसमूहत्वेन तदग्रहणतो व्यवहारायोगात्' इति प्रत्युक्तम्, उक्तवत् तेषां तथास्वभावतया सर्वथेन्द्रियाग्राह्यत्वासिद्धेः, तेषामेव तथाभवनादिति । (६२)आह-एवमन्यूनानतिरिक्ततत्सत्ताभावे न "उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं सत्" इति न्याय्यं
................ व्याख्या ........................ .... ___ एवं चेत्यादि । एवं च कृत्वा इन्द्रियाग्राह्यसमूहत्वेन हेतुना तदग्रहणतः, प्रक्रमादण्वग्रहणेन, व्यवहारायोगादिति-एवं तत् पूर्वपक्षोक्तं प्रत्युक्तमिति । कथमित्याह-उक्तवत् तेषांपरमाणूनां तथास्वभावतया कारणेन । किमित्याह-सर्वथा-एकान्तेन इन्द्रियाग्राह्यत्वासिद्धेः कारणात् । असिद्धिश्च तेषामेव-अणूनां तथाभवनात्-इन्द्रियग्राह्यतया भवनादिति । आह पर:एवम्-उक्तनीत्या अन्यूनानतिरिक्ततत्सत्ताभावे-अधिकृताणुसत्ताभावे सति । किमित्याह-न "उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं सत्" इति एतन्न्याय्यं वच इति । कथमन्याय्यमित्याह-तत्र-अन्यूना
....* मनेतिरश्मि ...
પરમાણુઓની ઇન્દ્રિયગ્રાહ્યતાસિદ્ધિ (૬૧) પરમાણુઓની બાદરતા સિદ્ધ હોવાથી, પૂર્વપક્ષમાં તમે જે કહ્યું હતું કે - “પરમાણુસમૂહ તે ઇન્દ્રિયઅગ્રાહ્ય એવા પરમાણુઓના સમૂહરૂપ હોવાથી, પરમાણુનું ગ્રહણ ન થતાં, તે વિશે વ્યવહાર જ થઈ શકશે નહીં” – તે પણ નિરાકૃત થાય છે, કારણ કે ઉપરોક્ત રીતે તે પરમાણુઓનો તેવો સ્વભાવ डोवाथी, तेसो सर्वथा न्द्रियथा अयाय ४ छ - मे सिद्ध नथी...
પ્રશ્ન : તો શું તેઓ ઇન્દ્રિયથી પણ ગ્રાહ્ય છે?
उत्तर : ६, ४३२, ॥२९३ ते ४ ५२मामो समुहित अवस्थामा इन्द्रियाय.३५ जने छे... આ રીતે ઇન્દ્રિયગ્રાહ્યતા સિદ્ધ હોવાથી તદ્વિષયક વ્યવહાર અસંગત નથી...
- એકાંતવાદી કૃત એકાંત ધૌવ્યનું આપાદન : (૬૨) એકાંતવાદી : ઉપરોક્ત રીતે પ્રત્યેક/સમુદિત અવસ્થામાં જો પરમાણુઓ તદવસ્થ જ રહેતાં હોય, અર્થાત્ તેઓની સત્તામાં કોઈ જૂનાધિકભાવ ન થતો હોય, તો તમારું જે વચન છે કે – "(१) उत्पा६, (२) व्यय, अने (3) प्रौव्य - माथी युति ५४ार्थ ४ सत्छ' - ते वयन न्यायसंगत
* "येनोत्पादव्ययघ्रौव्ययुक्तं यत् सत्, तदिष्यते । अनन्तधर्मकं वस्तु तेनोक्तं मानगोचरः ।।" - षड्दर्शन० श्लो० ५७ "ततः सिद्धं द्रव्यपर्यायात्मकं, उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं वस्तुतत्त्वमन्तर्बहिश्च प्रमेयम् ।" - लघीयस्त्र० स्वो. ९ । "उपन्ने वा विगए वा धुवे वा ।" - स्थानांगसूत्र स्थान १० । "उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं सत् ।" - तत्त्वार्थसूत्र ५/३० । "यदुत्पादव्ययध्रौव्ययोगितां न बिभर्ति वै ।। तादृशं शशशृङ्गादिरूपमेव परं यदि ॥" - उत्पादादिसिद्धि श्लो०२।
१. द्रष्टव्यं ८६१तम पृष्ठम् । २. 'दित्यत्पूर्व०' इति ङ-पाठः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org