________________
अधिकारः)
व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
कार.)
सम्बन्धस्वभावत्वे तदतत्त्वप्रसङ्गात्, (४९) अन्यथा रूपसम्बन्धस्वभावत्वविरोधात् एकान्तैकत्वेन अस्याचित्रत्वात्, चित्रत्वे चैकत्वायोगादिति, स्वभाववैचित्र्याद् रूपादि*.......................................... व्याख्या ......... स्यैवाणुगतस्य रसादिसम्बन्धस्वभावत्वे सति किमित्याह-तदतत्त्वप्रसङ्गात्, तस्य-रसादेररसादित्वप्रसङ्गादित्यर्थः । इत्थं चैतदङ्गीकर्तव्यमित्याह-अन्यथेत्यादि । अन्यथा-एवमनभ्युपगम्यमाने रूपसम्बन्धस्वभावत्वविरोधादणोः रसादिसम्बन्धे सति तत्स्वभावापत्तेरिति हृदयम् । किमित्येतदेवमित्याह-एकान्तेत्यादि । एकान्तैकत्वेन हेतुनाऽस्य-अधिकृतस्याणुस्वभावस्य
....... मनेतिरश्मि .... એકાંતવાદી: પરમાણુમાં રહેલ રૂપસંબંધસ્વભાવને જ રસાદિસંબંધસ્વભાવરૂપ માની લઈએ तो ? (पछी तो तेम अने स्वभावो न ५वा ५डे ने ?)
સ્યાદ્વાદીઃ અરે ! પણ તેમ માનવામાં તો, રસાદિને રૂપસ્વરૂપ માનવાનો પ્રસંગ આવશે ! (તો જ તો રસાદિ સંબંધસ્વભાવ રૂપસંબંધસ્વભાવરૂપ બની શકે ને ?)
(४८) मे वाही : (अन्यथा=) श्री. २साहिने ३५२१३५ न माना तो ? સ્યાદ્વાદી : તો તો તે પરમાણુમાં રૂપસંબંધસ્વભાવનો વિરોધ થશે...
ભાવ એ કે, પરમાણુને તમારે એકસ્વભાવી માનવો છે. જો તેને રૂપસંબંધસ્વભાવી માનશો, તો તેમાં રસાદિનો સંબંધ થતાં, તે રૂપસંબંધસ્વભાવ પણ રસસંબંધસ્વભાવરૂપ માનવાની આપત્તિ આવશે. જુઓ; અણુમાં રહેલ રૂપસંબંધસ્વભાવને જ તમે રસસંબંધસ્વભાવરૂપ માનો તો રસાદિનો રૂપમાં જ અંતઃપ્રવેશ થઈ જતાં, રસાદિનો અભાવ જ થઈ જવાનો ને જો એનાથી ઊંધું માનો, તો રસાદિમાં રૂપનો અંતર્ભાવ થઈ જતાં રૂપસંબંધસ્વભાવનો વિરોધ થવાનો જ, કારણ કે રૂપ તે રસાદિ અંતર્ગત થતાં, તેનું કોઈ જુદું અસ્તિત્વ જ નહીં રહે.
તટસ્થ: તો એકાંતવાદી, પરમાણુના રૂપસંબંધસ્વભાવ, રસસંબંધસ્વભાવ... એમ જુદા જુદા સ્વભાવો કેમ નથી માની લેતો? *............................................................ विवरणम् *..........................................................*
26. रसादिसम्बन्धे सति तत्स्वभावापत्तेरिति । रसादिना सम्बन्धो रसादिसम्बन्धस्तस्मिन् सति तत्स्वभावतापत्ते:-रसादिसम्बन्धस्वभावतापत्ते: रूपसम्बन्धस्वभावत्वस्य । यदि हि रूपसम्बन्धस्वभावस्यैवाणुगतस्य रसादिसम्बन्धस्वभावत्व(मिति तर्हि रूपसम्बन्धस्वभावत्व)मभ्युपगम्यते तदा रसादे: रूपान्त:प्रविष्टत्वादभाव एव स्यात् । अथ व्यत्ययोऽभ्युपगम्यते यदुत रसादिसम्बन्धस्वभावत्वमेव रूपसम्बन्धस्वभावत्वमिति, तर्हि रूपसम्बन्धस्वभावत्वस्य विरोध:, रूपरसाद्यन्तर्गतत्वेनाभावात् ।।
१. 'वैकत्वा०' इति ग-पाठः । २. 'तत्स्वभावत्वापत्तेः' इति ङ-पाठः। ३. पूर्वमुद्रिते त्वत्र 'रूपादि०' इति पाठः, अत्र तु N-प्रतानुसारेण पाठः। ४. क-प्रतौ नास्त्ययं पाठः । ५. 'विशेषः' इति ख-पाठः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org