________________
८९१
(पञ्चमः
सावयवत्वमहत्त्वैकत्वानेकत्वविचाराक्षमत्वात् कुतस्ते' इत्यादिना तद्युक्त्ययोग उक्तः । सत्यमुक्तः, अयुक्तस्तूक्तः, मूर्त्तत्वादेवाणुनामुक्तदोषाभावात्, तत्त्वतोऽभ्युपगतत्वात्, अन्यथा मूर्त्तत्वायोगादभ्युपगमानां चादोषत्वादिति । न युक्तिबाधिता अप्यभ्युपगमा इष्टसिद्ध्यर्थम्, अतिप्रसङ्गात्, सर्वसिद्ध्यापत्तेः, तन्मात्रनिबन्धनत्वात्, असमञ्जस
व्याख्या ....
-
अनेकान्तजयपताका
त्याह-सति चास्मिन्-दिग्भागभेदे सावयवत्वमहत्त्वैकत्वानेकत्वविचाराक्षमत्वात् कारणात् कुतस्ते-परमाणव इत्यादिना ग्रन्थेन तद्युक्त्ययोगः- परमाणुयुक्त्ययोग उक्तः । एतदाशङ्कयाहसत्यमुक्तः-नौत्रान्यथात्वम्; अयुक्तस्तूक्तः, अघटमान इत्यर्थः । कुत इत्याह-मूर्त्तत्वादेव कारणादणूनामुक्तदोषाभावात् । अभावश्च तत्त्वतोऽभ्युपगतत्वात् सावयवत्वादीनाम् । इत्थं चैतदङ्गीकर्तव्यमित्याह-अन्यथा सावयवत्वाद्यभावे मूर्त्तत्वायोगादभ्युपगमानां चादोषत्वात् । न ह्यभ्युपगमा एव बाधायै भवन्ति इति आह-न युक्तिबाधिता अप्यभ्युपगमाः । किमित्याहइष्टसिद्ध्यर्थं भवन्ति । कुत इत्याह- अतिप्रसङ्गात्-अतिप्रसङ्गेन सर्वसिद्ध्यापत्तेः । आपत्तिश्च तन्मात्रनिबन्धनत्वात्, इष्टसिद्धेरित्यर्थः । एवमसमञ्जसत्वापत्तेः 'न युक्तिबाधिता अपि' इत्यादि अनेडांतरश्मि
*
ઉત્તર ઃ તો સાવયવત્વ - મહત્ત્વ એકાનેકત્વરૂપ વિચારો ઘટી શકશે નહીં... એટલે પછી તે ૫૨માણુઓનું અસ્તિત્વ શી રીતે મનાય ?” – એ બધા કથનથી, અમે પરમાણુઓ વિશે યુક્તિઅયોગ કહી જ ગયા છીએ ને ?
સ્યાદ્વાદી ઃ તમે કહી ગયા એ વાત સાચી, પણ તમે બધું અયુક્ત કહ્યું છે, કારણ કે ખરેખર તો પરમાણુઓ મૂર્ત હોવાથી જ, ઉપરોક્ત એકે દોષ રહેતો નથી...
પ્રશ્ન : પણ મૂર્ત માનવામાં, શું સાવયવત્વાદિ દોષ નહીં આવે ?
ઉત્તર : ના, કારણ કે પરમાણુઓનું સાવયવત્વાદિ તો અમે માનીએ જ છીએ. બાકી સાવયવત્વાદિ ન માનવામાં તો તે પરમાણુઓની મૂર્તતા જ સંગત નહીં થાય... આમ, જ્યારે અમે સાવયવત્વાદિ માનતાં જ હોઈએ, ત્યારે તમે કરેલું સાવયવત્વાદિનું આપાદાન દોષરૂપ ન ગણાય, કારણ કે અભ્યપગમો જ બાધા માટે ન બને...
પૂર્વપક્ષ : પણ એક વાત સમજી રાખો, કે જે અભ્યપગમ યુક્તિબાધિત હોય, તે અભ્યપગમો ઇષ્ટસિદ્ધિ માટે બની શકે નહીં. બાકી જો તેઓને પણ ઇષ્ટસિદ્ધિકા૨ક મનાય, તો તો અતિપ્રસંગ એ भावशे, } ब्रह्माद्वैत, शब्दाद्वैत, शून्यवाह, ईश्वरर्तृत्ववाह, ईटस्थनित्यवाह... आा जधा सभ्युपगमो પણ ઇષ્ટસિદ્ધિકારક બનતાં, તે બધાની સિદ્ધિ થઈ જશે ! કારણ કે તમે તો અલ્યુપગમ માત્રથી જ ईष्टसिद्धि मानो छो..
Jain Education International
१. 'इत्यादिना यावद्युक्त्य०' इति क- पाठः । २. द्रष्टव्ये ८५८तमे पृष्ठे । ३. 'नान्यथा०' इति क- पाठः । ४. 'प्रसङ्गे च सर्व०' इति ङ-पाठ: ।
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org